Хятад улсад vндэстний цєєнхийн нутаг районы єєртєє засах тогтолцоо болон Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурал, Олон Нам Хамтран Ажиллах тогтолцоог нийтэд нь Хятадыгн улс тєрийн 3 том vндсэн тогтолцоо гэж нэрлэдэг байна. БНХАУ байгуулагдсанаас хойшхи 50 гаруй жилд Хятад улс vндэстний цєєнхийн нутаг районд єєртєє засах тогтолцооны дvрэм хэрэгжvvлснээр vндэстэнvvдийн хооронд эрх тэгш, эв санаа нэгтэй, бие биеэ туслан дэмжих сайн сайхан харилцаа бvрэлдэн тогтож, vндэстний цєєнхийн эрх ашиг бvрэн хангагдаж, vндэстний цєєнхийн нутаг районы нийгэм эдийн засаг асар ихээр хєгжсєн байна.

    1949 онд БНХАУ байгуулагдсаны эхний vед Хятадын Засгийн Газраас vндэстний цєєнхийн нутаг районд єєртєє засах дvрэм хэрэгжvvлэх явдлыг нэгэн vндсэн бодлого болгон тогтоосон юм. 1984 онд нийтлэн хэрэгжvvлсэн "Yндэстний Нутаг Районы Єєртєє Засах Хууль" нь дээр дурдсан дvрмийг хуулийн хэлбэрээр баталгаажуулсан байна. Тєр засгаас vндэстний цєєнхийн тєвлєрєн суугаа нутаг районд єєртєє засах район, єєртєє засах чжоу, єєртєє засах сянь зэрэг орон нутгийн хэмжээний засаг захиргааны байгууламж ажиллуулж, єєртєє засах нутаг районы дарга, чжоугийн дарга, сяний дарга, Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын Байнгын Хорооны дарга юум уу орлогч даргын тушаалд єєртєє засах vндэстний иргэд ажиллана гэж "Yндэстний Нутаг Районы Єєртєє Засах Хуульд" заасан байдаг. Yндэстний єєртєє засах нутаг район нь єєртєє засах дvрэм боловсруулан тогтоох эрх эдлэхийн зэрэгцээ, эдийн засгийн удирдлага, гэгээрэл боловсролын удирдлага, vндэстний цєєнхийн соёлыг хєгжvvлэх зэрэг эрх эдлэнэ гэж уг хуульд бас заасан байна.

    Хятадын Нийгмийн Шинжлэх Ухааны Академийн Yндэстний Судлагааны Хvрээлэнгийн профессор Ян Цзин чv бол vндэстний тухай онолын судлагааны ажлыг олон жил хийж ирсэн хvн юм. Сvvлийн 20 шахам жилд "Yндэстний Нутаг Районы Єєртєє Засах Хууль" нь Хятадын vндэстэнvvдийн хєгжилд чухал vvрэг гvйцэтгэсэн байна гэж тэрээр vзжээ.

    Тэр хэлэхдээ, Yндэстний Нутаг Районы Єєртєє Засах дvрэм бол Хятадын улс тєрийн 3 том vндсэн тогтолцооны дvрэмvvдийн нэг нь болохыг "Yндэстний Нутаг Районы Єєртєє Засах Хууль" бvрэн тодорхойлж vндэстний нутаг районы єєртєє засах явдлыг тогтолцоо болгон хуулийн хэлбэрээр баталгаажуулснаараа Хятадын vндэстний цєєнхийн нутаг район байгуулагдсанаас наашхи нэгэн чухал тэмдэглэлт vйл хэрэг болсон юм гэлээ.

    Хятад улсад єнєє Євєр Монголын Єєртєє Засах Район, Нин сягийн Хотон Yндэстний Єєртєє Засах Район, Синь цзянгийн Уйгарын Єєртєє Засах Район, Тєвдийн Єєртєє Засах Район, Гуан сигийн Чжуан vндэстний Єєртєє Засах Район зэрэг 5 єєртєє засах район, 30 єєртєє засах чжоу, 119 єєртєє засах сянь байгаа бєгєєд vндэстний єєртєє засах нутаг районы газар нутгийн ерєнхий талбай нь бvх Хятадынн нутаг тэвсгэрийнн нийт талбайн 64% хувийг эзэлж байна.

    Хятад улс vндэстний єєртєє засах тогтолцооны дvрэм хэрэгжvvлсний учир шалтгааныг профессор Ян Цзин чv шинжилж хэлэхдээ, Хятад улс бол олон vндэстнээр бvрэлдсэн нэгдсэн улс юм. Yндэстний нутаг районд єєртєє засах дvрэм хэрэгжvvлснээр vндэстний цєєнхийн ард иргэдийн єєртєє эзэн мэдэх, vндэстнийхээ vйл хэргийг єєртєє удирдан шийдэх гэсэн эрэл хvслийг биелvvдсэн тєдийгvй бас улс орны нэгдлийг хангаж vндэстний эв санаа нэгтэй байх vйл хэргийг ахиулж, нэгдэл болон єєртєє засах явдлыг нягт уялдуулж яадсан юм гэжээ.

    Хятадын Улсын Yндэстний Хэрэг Эрхлэх Хорооны бодлого хуулийн газрын орлогч дарга Лю Вань цин сурвалжлагчтай ярилцах vе хэлэхдээ, Хятад улс vндэстний нутаг районд єєртєє засах дvрэм хэрэгжvvлсэн 50 гаруй жилд ялангуяа єєрчлєлт шинэчлэлт хийж нээлттэй байх бодлого хэрэгжvvлсэн 20 гаруй жилд vндэстний єєртєє засах районы олон талын ажил vйлс таш их амжилтад хvрч, гvн гvнзгий єєрчлєлт гарсан билээ. Энэ нь єєртєє засах дvрмийг хэрэгжvvлж байгаа нутаг районы vндэстний цєєнхийн ард олны єєртєє эзэн мэдэх эрх баталгаажиж, vндэстний цєєнхийн иа олон боловсон хvчнийг бэлтгэн хэрэглэснээр илэрч байгаа юм. Єнєєгийн байдлаар, бvх Хятадын хэмжээнд vндэстний цєєнийн 3 сая шахам боловсон хvчин ажиллаж байна гэжээ.

    50 гаруй жилд Хятадын орон нутгийнхан єєртєє засахтай холбогдол бvхий 120 гаруй дvрэм, 200 гаруй тусгай дvрмийг боловсруулан тогтоож хэрэгжvvлсэн бєгєєд "Yндсэн хуулиар" vндэс болгон vндэстний нутаг районы єєртєє засах хуулиар гол агуулгаа болгосон vндэстний тухай хуулийн хvрээ хэмжээ анх алхам бvрэлдэн тогтсон байна.