Хятадын тєв нутгийн ємнєд хэсэгт оршдог Ху нань мужийн Сян сигийн Ту цзя vндэстэн Мяо vндэстний єєртєє засах чжоугийн Дэ хан тосгонд vе улиран оршин сууж аж тєрсєєр ирсэн Хятадын vндэстний цєєнхийн нэг болох Мяо vндэстэн бол дуу бvжигт авьяслаг vндэстэн юм.

    Дэ хан гэдэг нь Мяо хэлээр vзэмжит хавчил гэсэн vг юм. Тэр уулын хавчлын замаар Дэ хан тосгонд орвол дєрвєн талаар нь єндєр сvрлэг уул нуруу хvрээлж, ой мод ягч сахлаг ургасан, гол горхи сvлжилдэн урссан сайхан нутаг нvдэнд тусдаг билээ.

    Дэ хан тосгон нь зуу гаруйхан єрх айлтай жижиг тосгон боловч тэндэхийн Мяочууд мяо хэл болон vндэстнийхээ уламжлалт соёл зан заншилаа хэвээр хадгалсаар иржээ. Жишээлвэл Мяочууд зочин угтахдаа охидоороо эвэр ундагандаа нэрмэл дарс хэмнvvлж хvндэтгэл vзvvлэн барьдаг байна. Тосгонд орохын урьд, зочин нь юуны ємнє охидын барьсан дарсыг бvхнийг уусныхаа дараа, тэдэнтэй харилцаа дуу дуулдаг учиртай. Харилцаа дуугаа сайн дуулсан зочинд охид жижиг бэлэг дурсгалын зvйл хvргэдэг юм.

    Дарс барьж дууссны дараа, гэрийн эзэн нь хэдэн савхыг баглаж уяаад, vзvvрийн хэсгийг нь час улаан будагт дvрж, зочны магнай дээр нь тэмдэг тавиад єлзий бэлэгтэй явахыг нь єрєєсєн санаагаа илтгэдэг байна. Зочин нь айлд орохоосоо ємнє бас зарим ёс журмыг дагаж гvйцэтгэх хэрэгтэй байдаг ажээ. Урьдаар vvд дарсны ёс журмыг гvйцэтгэнэ. Хэдэн охид хаалганы гадна зvйл бvрийн єнгийн дабууны ширхэгээр хийсэн дээсийг хvндлэн татаж, зочныг тvр хориглохыг vvд дарах гэнэ. Зочин юуны ємнє vvд дарсан дарсыг ууж, дараа нь гурван дуу дуулна. Мяо vндэстний айлынд очихдоо бас галтай зуухыг гурав тойрч гай барчдыг дарвал сая хаалгаар дотогш орж болдог байна.

    Мяочуудын зочноо дайлдаг хамгийн онцлог зvйл нь хоолны vеэр Мяо vндэстний айл гэрийн хамгийн ахмад нь чансан тахианы зvрх, хугасны зvрхийг зочиндоо хvндэтгэн барьж амсуулдаг явдал юм. Энэ нь сэтгэл санаагаа ололцож, чин vнэнч байгаа илтгэж чадна гэж vздэгээс болсон юм байна. Зочин нь гэрийн эзний барьсныг хичээнгvйлэн тосч аваад тvvнийг нь дахин хэдэн хэсэг болгон хувааж, ахмад хvмvvст дараалан буцааж бариад, амь хувинцар биш гэдгээ илэрхийлсний дараа сая бvгдээрээ амсдаг байна.

    Мяочуудын ногоо зуушийн зонхилох нь хvчиллэг амттай байдаг бєгєєд тэдгээрийн дотроос загасны махаар хийсэн хоол нь хамгийн нэртэй байдаг юм.

    Хоол барьсныхаа дараа, Мяочууд чихэр, цай зэргээр зочноо дайлдаг. Эдгээр хvнсний зvйл нь урт удаан жилийн тvvхтэй бєгєєд бас бие чийрэгжvvлэх зэрэг онцгой vйлдэлтэй байдаг ажээ.

    Орой болмогц Дэ хан тосгоныхан тосгоны тєв дэхь хоосон газарт цугларч галын наадам наадан дуу бvжгийн тоглолт гаргадаг байна. Тоглолтод Мяо vндэстний охид хєвгvvд голчлон оролцдог ба євгєд хєгшид хvvхэд багачуул ч тоглолтыг сонирохоор хvрэлцэн ирцгэж, асч бий галд тvлш нэмэх, хэнгэрэг дэлдэх зэргээр хєгжєєн нэмдэг юм. Yvнээс гадна чимэгт модонд авирах наадам бол Мяочуудад л байдаг баяр цэнгvvний євєрмєц ажиллагаа юм. Галын наадмын vдэшлэг дээр ногоон навчис, улаан цэцгээр чимсэн арав гаруй метр урт модон баганыг газарт суурилууж тавиад тvvнд авирахыг чимэгт модонд авирах гэдэг байна. Yvнд авирагч нь бvр залуучууд байдаг бєгєєд тэд дээш авирахын зэрэгцээ хулсан бишгvvрээр vлээж хєгжимдэх олон зvйлийн тєрх байдал гарган алиалдаг байна.

    Мяочууд бас дуугаар зууч болгож хайр дурлалаа илтгэдэг. Баяр наадмын ажиллагаа болох бvр охид хєвгvvд харилцаа дуу дуулах хэлбэрээр асууж хариулан бие биеэ ойлгож улмаар хослон дуулах болж, дуугийн эгшигээр хайр сэтгэлээ илэрхийлдэг байна. Ингэж дуулж ойлголцсны дvнд зарим хос нь гэр бvл бололцдог юм.