Хятадын баруун хойт нутагт байрладаг Дvнь хаунгийн Мє гао кv агуй нь урлагийн асар том эрдэнэсийн сан байгаа юм. Мє гао кv бол Хятадын 4 том чулуун агуйдын дотор цар хэмжээгээр хамгийн их, агуулгаар хамгийн баялаг нь байж, Хятадын арван хэдэн тєрийн 1000 орчим жилийн чулуун сийлмэл шуумлын урлагийн охи сорыг тєвлрvvлэн харуулсан байгаа юм. Энэ нь мєн ч дэлхийн Буддын шашны цар хэмжээгээр хамгийн их бєгєєд хамгийн бvрэн бvтнээрээ хадгалагдаж байгаа буурь болох юм.

     Хятадын баруун хойт нутгийн Гань сv мужийн Дvнь хуан хотын дvvрэгт Мин ша шань буюу Бvрээ элс нэртэй уул байдаг. Энэ уулны зvvн хормойн хойш урагшаа 2 километр орчим урт асга хаданд дээр доор таван давхартай тоогvй олон агуй байдаг юм. Эдгээр агуй нь єндєр намаараа эв зvйтэй жигдэрч, туйлын сvрлэг жавхалантай билээ.

    Эдгээр агуйг манай тооллын 366 оноос байгуулсан байжээ. Номын нэр нь Лэ зvнь гэдэг нэг ламтан ертєнцийг тойрч явсаар энэ газар хvрч ирээд, Мин ша шань уулнаас тvмэн гэрэл сацарч, шижир туяанд нь мянга тvмэн бурхан илрэх шиг болсныг vзээд, энэ ёстой ариун газар юм байна гэж шvтэн бишрээд, чулууны дархан олж энэ хаданд анхны агуйг малтуулжээ. Yvнээс хойш олон тєр дамжин энэ хаданд агуй нэмэгдсээр байж, 7-р зууны Тан улсын vе болоход Мє гао кv-д бурхны 1000 гаруй агуйтай болсон тул "Мянган бурхантай агуй" нэртэй болсон байлаа.

    Мє гао кv бол эртний барилга, хананы зураг, сийлмэл шуумлыг уусган нэгтгэсэн урлагийн том сан байгаа юм. Yе vеийн хvмvvс агуй малтахадаа агуйн дотор бас vй олон бурхан бvтээж, агуйны ханыг євч зурагтай зохиожээ. Цаг тєрийн єєрчлєлт хувьралтуудыг єнгєрєєж, єдий тєдий эвдлэгд учирсан боловч 500 орчим агуй нь яанзаараа шахуу байж, 50 мянган ам метр хананы зураг, 2000 гаруй шуумал хєрєг vлдэж иржээ. Мє гао кvгийн шуумал хєргvvд нь яанз яанзын хэв намбатай, хувцас болон хийц нь єєр єєр байж, адил бус цаг тєрийн онцолгийг харуулсан байдаг. Yvний хананы зураг нь маш их сvр жавхалантай билээ. Хэрвээ эдгээр хананы зургуудыг залгуулан дэлгэх юм бол 30 километр урт зургийн галере гарах юм гэнэ.

    Дvнь хуангийн Мє гао кv агуй нь Хятадын буйд зэлvvд нутагт байрладаг болохоор удаан оны турш хvмvvсийн анхаарлыг татсангvй юм. 20-р зууны эхээр, нууцлаг нэгэн агуйг илрvvлснээр Мє гао кvгийн ховор нандин зvйлсийн асар их нєєц нь дэлхий ертєнцийг дvргvvлсэн бєгєєд Хятадын ойр vеийн тvvхэнд хvний сэтгэлийг хамгийн их эмзэглvvлсэн, бичиг дурсгалын зvйл ноцтой алдагдсан гамшиг гарч билээ.

    1900 онд, Мє гао кv агуйг сахиж байсан Ван дао ши агуйн хурсан хог тоосыг арилгахдаа нэг нууц агуй байсныг олж мэдэжээ. Хожим нь судрын агуй гэж нэршсэн, урт єргєнєєрєє бvр 3-н метр энэ жижигхэн агуй дотор, ном судар, хатгамал, уран зураг, бурхны хєрєгтэй шоо залма, дармал дэвтэр зэрэг эртний ховор нандин зvйлс 50 мянга гаруй ширхэг байсан ажээ. Эдгээр дурсгалт зvйлсийн бvтээгдсэн он жил нь 4-р зуунаас 11-р зууны хоорондох байж, агуулгын талаар Хятад болон тєв Ази, ємнєд Ази, Европ зэрэг нутгийн тvvх, газар зvй, улс тєр, vндэстэн, цэргийн явдал, vг хэл vсэг бичиг, утга зохиол урлаг, шашин, эм эмнэлгэ, шинжлэх ухаан техник гэхчилэн нийгмийн бараг бvх салбарыг хамарч, "Дунд эртний vеийн нэвтэрхий толь" гэж vнэлэгдсэн байгаа юм.

    Ван дао ши эдгээр дурсгалт зvйлээр ашиг хайж эхэлснээр, сургыг нь сонссон олон орны бартаа шинжээчид Дvнь хуан уруу цуваж эхэлжээ. Манж Чин улсын тєр засаг vхээнц дорой байсан тул 20 хvрэхгvй жилийн хугцаанд Орос, Англи, Фаранц, Япон, Америка зэрэг орны бартаа шинжээчид Дvнь хуангаас ном судар, хананы зураг, баримал шуумал зэрэг ховор нандин зvйлийг 40-н мянга гаруй ширхэг хулгайлан авч явснаар, Мє гао кv-д асар их гай гамшиг тарисан байлаа. Судрын агуйд байсан дурсгалт зvйлийн гурваны хоёр нь єнєє Англи, Фаранц, Орос, Энэтхэг, Герман, Дани, Швийд, Ємнєд Солонгос, Финланд, Америка зэрэг оронд хадгалагдаж байна.