Хятад улс дэлхийн хамгийн том эх газар болох Ази, Европын эх газар хийгээд дэлхийн хамгийн том далай болох Номхон далайн хооронд оршиж байгаа учраас улирлын салхины уур амьсгалтай болох нєхцєлийг бvрэлдvvлсэн байна. Улирлын салхины нєлєєнєєс гадна Хятадын нутаг дэвсгэр єргєн уудам учраас Хятадын цаг агаар мєн адил бус онцлогуудтай байдаг.

     Хятадын улирлын салхины цаг агаарын гол онцлог гэвэл, євєл зуны улирлын салхины чиглэл нь эсрэг, дулааны жилийн болон єдрийн зєрєє нилээд их байдаг. Євлийн улиралд голцуу хойноос салхилдаг. Жил болгоны 9-р сар, 10-р сараас хойш жилийн 3-р сар, 4-р сар хvртлэх хугацаанд євлийн салхи хойноос Монголын єндєрлєгєєс Хятад руу салхилж, урагшлах тустмаа салхины хvч багасна. Хятадын бvх нутаг євєлдєє хуурай хvйтэн, ємнєт нутаг умард нутгийн дулааны хэмжээ 40 хэмээр зєрдєг. Умард нутгийн Хейлунжян мужид хасах 30 хэмтэй байхад Хайнань арал дээр нэмэх 15 хэмтэй байх жишээтэй. Зундаа голцуу ємнєєс салхилж, чийглэг халуун, бороон ихтэй байдаг. Ємнєт нутаг, умард нутгийн дулааны зєрvv багасна.

    Жишээлэхэд, ємнєт нутгийн Гуанжеv, умард нутгийн Харбин, 4 хэм, 5 хэмийн зєрvvтэй. Yvний зэрэгцээ, хvйтэн урсгал, олон хоногийн шиврээ бороо, далайн хар салхи зэрэг хэдэн тєрлийн байнга тохиолддог цаг агаарын vзэгдэл бий.

    Хятадын олон нутгийн хур тундсын хэмжээ болон тархалт нь маш их зєрvvтэй. Хятадын Тайвань мужийн Жилун хотын Хэv Шvлаод жилд дунджаар 6560 шахам миллиметрийн хур тундас бууж, бороо ихтэй жилдээ 8400 гаруй миллиметрийн хур тундас буудгаараа Хятадын хамгийн бороо ихтэй газарт тооцогдно.

    Хур тундас хамгийн бага газрыг хэлбэл Таримын хотгор байна. Таримын хотгорын жилийн хур тундасын дундаж хэмжээ 20 миллиметрт ч хvрэхгvй байдаг. Хур тундсын тархалтын байдал нь ерєнхийдээ баруун хойноос зvvн хойт нутагт голдуу 400 мянган миллиметр, Хатан гол буюу Шар мєрний сав газраарр 600-800 миллиметр, Хєхмєрний дунд, доод сав газарт 1000 миллиметрийн хавьцаа, зvvн ємнєт тэнгисийн эрэг дагуу нутаг, Тайвань, Хайнань аралын их олон газарт 2000 миллиметрээс дээш хэмжээний хур тундас буудаг.

    Хур тундсын хэмжээ болон ууршилтын хэмжээнийх нь дагуу Хятадын зvvн ємнєєс баруун хойт хvртэл чийглэг, чийглэгдvv, хуурайвтар, хуурай гэж 4 бvсд хувиадаг.

    1995 оны 2-р сарын 15-ны єдрийн байдлаар Хятадын нийт хvн 1 тэрбум 200 сая байсан бєгєєд, дэлхийд 1-р байр эзэлж байлаа.

    Хятадын хvн амын тухай тэмдэглэл манай тооллоос ємнєх 2100 оны Шя улсын Юй хааны vеэс эхэлсэн бєгєєд тэр vед 13 сая 550 мянган хvнтэй байжээ. Манай тооллын 2 оны баруун Хан улсын vед 60 сая хvн амтай байлаа. Тэр vеэс Мин улсын сvvлчийн жил болтол хvн ам нэг их нэмэгдээгvй байв. Маньж Чин улсын vеэс хvн ам нилээд ихээр нэмэгдсэн байна. 1840 оны хар тамхины дайны vед Хятадын хvн ам 410 сая байж, 1949 онд шинэ Хятад улсыг тунхаглах vед 540 сая байжээ. Хятадын шинэ vеийн тvvхэнд, 109 жилийн дотор хvн ам 130 саяар нэмэгдэж, жилийн нэмэгдлийн хэмжээ 2.6% хvрсэн байна.

    Хятадын хvн амын тvргэн нэмэгдэл бол шинэ Хятад улсыг тунхагласны дараа эхэлсэн юм. 1949 оноос 1990 оныг хvртэлх 41 жилийн дотор Хятадын эх газрын хvн ам 540 сая байснаас 1 тэрбум 160 саяд хvрч, хvн ам 600 сая гаруй нэмэгдэж, жилийн цэвэр єсєлтийн хэмжээ 14 сая 800 мянга гаруйд хvрсэн байна. Хvн амын тvргэн єсєлт нь Хятад улсад маш хvнд дарамт болсон байна. Єнєєгийн Хятад улсын хvн амын нягтралын хэмжээ дэлхийн дундаж хэмжээнээс 4 дахин илvv байж, шинэ Хятад улс байгуулагдсны эхний vеэс 1982 он хvртэл хvн тутамд оногдох тариан талбай 1/5 га болсон байна. Аж ахуйн бvтээгдхvvний хvн тутамд оногдох хэмжээ бусад орны хэдний нэг хувь, цаашлаад хэдэн арваны нэг хувь тєдий байсан бєгєєд, хvн тутамд оногдох vндсэний vйлдвэрлэлийн нийт бvтээгдэхvvн нь дэлхийн дундаж тєвшний хагаст ч хvрэхгvй байлаа.

    Шинэ Хятад улсыг тунхаглан байгуулснаас хойш ард тvмний амьдрал сайжирч эм эмнэлэг, эрvvл мэндийн ажил vйлс хєгжсєнєєс хvн ардын нас баралтын хэмжээ их багассан байна. Шинэ Хятад улсыг тунхаглахаас ємнє Хятадын хvн ардын нас баралтын хэмжээ 2.5% хvрч байсан бол 1990 оны байдлаар 0.136% хувь болсон байна. Одоо Хятадын хvн ардын наслалтын хэмжээ хєгжиж байгаа орнууд дотроо тэргvvлж, хєгжсєн орнуудын тєвшинд дєхєж байна.

    Хятадын хvн амын нягтын хэмжээ хавтгай дєрвєлжин километр тутамд 120 шахам хvн байгаа бєгєєд, дэлхийн дундаж хэмжээнээс бараг 4 дахин илvv байна. Дэлхийн 200 шахам улс орон, газар нутгийн дотор Хятад улс хvн амын нягтралын хэмжээгээрээ 58 дугаарт орж байна. Дэлхийн хvн ам ихтэй орнууд дотор Энэтхэг, Япон, Англи, Герман зэрэг орны хvн амын нягтралын хэмжээ Хятадаас єндєр байна.

    Хятадын хvн амын тархалт маш тэгшгvй, ерєнхийдєє зvvн нутгийн тэнгисийн эргээс барууншилах тутам хvн ам аажмаар сийрэг болдог. 1990 оны хvн амын 4-дэх удаагийн тооллогын материалаас vзвэл, эх газрын 30 муж, шууд харьяа хот, єєртєє засах районы хvн амын нягтралийн хэмжээ 1 хавтгай дєрвєлжин километр тутамд 118 байна. Тvvний дотор Шанхай, Тенжин, Жянсу, Бээжин, Шандун, Хенаны хvн амын нягтралын хэмжээ 1 хавтгай дєрвєлжин километр тутамд 500-гаас давж, Жежян, Анхуй, Гуандун, Хэвей, Хубей, Хунань, Ляонин, Фужянь, Жянши 200-499 хооронд, Хайнан, Сечуан, Шанши, Гvйжеv, Гуанши, Шанши, Гирин, Юньнань, Хэйлунжян, Ниншя 50-155 хооронд, Гансу, Євєр монгол, Шинжян, Хєхнуур, Тvвэд 50 хvнд хvрэхгvй байлаа.
Хятадын хvн амын тархалтын єнєєгийн байдал бол хєдєлмєрчин ард тvмний урт удаан жилийн турш байгалийг єєрчлєн, vйлдвэрлэлээ хєгжvvлэн vр хvvхдээ єсгєн бойжуулах явцийн дунд аажмаар бий болон бvрэлдсэн юм. Харин зvvн нутаг шахуу, баруун нутаг сийрэг хvн амтай байдаг байдал бол байгаль, эдийн засгийн нєхцєл байдал, нийгэм тvvхийн зэрэг хvчин зvйлээс болсон юм. Одоо Хятадын хvн амын тархалт тэгшгvй байдал аажмаар єєрчлєгдєж байна.