Хятадын зvvн хойт нутгийн Гирин муж болон Євєр Монголын Єєртєє Засах Районы уулзар газарт Сян хай гэдэг намагт газар байдаг юм. Євєр Монголын тал нутагтай зах нийлэн оршдог энэ газар бол Гирин мужийн монголчуудын тєвлєрєн суугаа гол нутаг билээ. Тэндэхийн дотоод урсгалтай нэг гол нь тодорхой урсгал суваггvй тархан урсдгийн улмаас нэлээд єргєн газар нутагт намагт газрыг бий болгожээ. Тvvний доторхи нэг том намагт газрыг нь Сян хай гэдэг юм.

    Сян хай нутаг нь алс зайдуу оршиж хvн хар сэйрэг, нуур бvрд, намагт газар олонтой, євс ургамалын тєрєл зvйл арвин байдаг болохоор тэнд жигvvртэн шувуу сvрэглэн сууршсан байдаг. Сян хай нутаг 1986 онд хятадын vндэсний хэмжээний байгалийн дархан цаазтай бvс болж, 1992 онд олон улсын чухал намагт газруудын жагсаалтад орсон байна. Уг газрыг олон улсын хээрийн ургамалын сангийнхан бас олон улсын хэмжээнд ач холбогдол бvхий А зэрэглэлийн байгалийн дархан цаазтай бvс хэмээн vнэлэгдсэн байлаа.

    Сян хайн монголчууд тэр vед хvрээ ав хийдэг уламжлалтай байжээ. Сян хайн байгалийн дархан цаазтай бvсийн захирал Ду Сянь вэнь хэлэхдээ, Сян хайн монголчууд дээр vед намрын уур орсноос хойш сар болгоны 3, 6, 9-ны єдєр айл тосгоноороо хєдлєлцєж, морь унан авын нохой дагуулж, авын буу vvрч булуу шидэм болон тор авцгааж, єргєн цар хэмжээнд хvрээ ав хийдэг байсан юм гэжээ.

    Гэвч хvрээ ав хийх нь араатан амьтныг хамгаалахад ашиггvй мєртєє бас байгаль орчинд хохирол учруулж эклогийн тэнцvvртэй байдлыг нь алдагдуулдаг болохоор 10 жилийн ємнєєс эхэлж тухайн газрын засгийн газар нь иргэдийг нvvлгэн эклогийн ухаган тєрхийг сэргээх арга хэмжээ авч, байгалийн дархан цаазтай бvсийн тєв хэсгээр оршин сууж байсан иргэдийг ойр хавийн жижиг хот сууринд нvvлгэж, байгаль орчинд сєрєг нєлєє багатай гэрийн тэжээврийн болон хєдєє аж ахуйн бvтээгдэхvvн боловсруулах vйлс эрхлэхэд нь туслалцаа vзvvлсэн байна.

    Олон зуун жилээр vе улиран нутаглан сууж байсан хєдєє нутгаасаа салж хот орж суурших явдалд монголчууд анх эхэндээ дургvй байсан боловч, тухайн газрын засгийн газраас тэдэнд суртал ухуулгын олон ажил хийж чинээлэгжилд хvрэх арга мэргэжил эзэмшvvлснээр Сян хайн монголчууд уулынхаасаа ая тухтай амьдрах болж, амьжргааны тєвшин нь ч ихээр дээшилжээ. Сян хайн байгалийн дархан цаазтай бvсээс нvvж хот орж сууршсан монгол иргэн Вэнь Цзинь чжуан сурвалжлагчтай ярилцах vе хэлэхдээ, єнгєрсєнд манай тосгоны жилийн хvн тутмын дундаж орлого 50-60 юаньд л хvрч байсан бол, єнєє 2300-2400 юаньд хvрч хувь дахинаар нэмэгдсэн байна гэлээ.

    Гирин мужийн Тун шу сяньд нvvж сууршсан монголчууд олон жилийн хєгжлийн явцыг єнгєрvvлээд ашигт ургамал тарьж ургуулах болон гэрийн тэжээвэр тэжээж vржvvлэх арга технологийг маш сайн эзэмшсэн байлаа. Тэдний зарим нь тухайн газрынхаа том баян єрх болсон байна. Чэнь юй бол тэдгээрийн доторхи нэг нь юм. Тэр хэлэхдээ, манайх єнєє 5 шахам га тариан газартай бєгєєд гахай тэжээж байгаа болохоор жилд 20,000 гаруй юаний орлого олдог юм. Манайх 5 ам хvнтэй, хvн бvрийн жилийн дундаж орлого 4000-5000 юаньд хvрч байна гэжээ.

    Амьдрал ахуйн нєхцєл байдал нь Сян хай нутагтай монголчууд бас Сян хайн байгаль орчныг хамгаалах ажлыг ухамсраасаа хийцгээх боллоо. Тэндэхийн байгалийн дархан цаазтай бvсийн ажилтны танилцуулснаас vзвэл, Сян хай нутагтай хvмvvс жил болгонд гэмтэж шархдсан хун галуу, ал сvvл зэрэг ховор цухаг жигvvртэн шувуудыг дархан цаазтай бvст хvргэн эмчлvvлдэг байжээ. Тэндэхийн хvvхдvvд ч шувуу барих юм уу шувууны єндгєєр тоглохоо больсон байна. Сvvлийн хэдэн жилд Сян хай нутгийн араатан амьтны тоо байнга нэмэгдсэн тєдийгvй бас намагт газрын эклогийн байдал ч ил тод сайрчээ.