Хятадын Тєвдийн Єєртєє Засах Районы тєв Лхас хотод байрладаг Будлаа ордон бол "Дэлхийн нууруун дахь гэрэлт сувд" хэмээн нэр алдаршсан, урлагийн асар их vнэ цэнэтэй євєрмєц содон гайхамшигт барилга юм.
Будлаа ордон нь Лхас хотын тєв дэхь улаан уулан дээр байгуулагдсан байдаг.

    "Будлаа" гэдэг нь санскрит хэлний "Потала" гэдэг vгийн авиачилсан орчуулга юм. Бурхны шашны номлолд Хомсим бодисатваагийн оршин сууж байсан арлыг ингэж нэрэлдэг байсан ажээ. Будлаа ордон нь Тєвдийн эртний хаант тєрийн 32-р vеийн хаан Соронжонгомбын vед?манай тооллын 7-р зуун?байгуулагдсан ба тухайн vед тvvнийг улаан ордон гэж нэрлэж байжээ. Хожим нь тєвдийн хаант тєр нурснаас хойш аажмаар эзгvйрсэн юм. Манай тооллын 17-р зууны vед тавдугаар дvрийн Далай ламтан улаан уулны ордны буурь дээр аугаа сvрлэг ордон байгуулж, "Будлаа" ордон гэж нэрэлснээс хойш, тэр нь тєвдийн улс тєр шашны тєв болон хєгжиж ирсэн юм.

    Будлаа ордон гаднаасаа 13 давхартай харагддаг ба тvvний єндєр нь 110 метр байдаг юм. Уг ордон бол тєвдєд єнєєг хvртэл хэвээр хадгалагдаж байгаа эртний хамгийн том барилга болох юм. Будлаа ордон нь бvхэлдээ мод чулуун бvтэцтэй бєгєєд ордны хэрмийг бvхнийг боржин чулуугаар цогцолж, хамаг єргєн газартаа 5 метрт хvрдэг байна. Хэрмийн индрийг хадны давхаргад шургуулж, хэрмийн угийн гадар талаар бас ширэм хайлуулан чутгаад, барилгыг бvхэлд нь бэхлэж, доргилтоос хамгаалах чадлыг нь нэмэгдvvлсэн бєгєєд алтан дээвэр, алтан туаз зэргээр чимэглэл хийж, эртний том барилгын аянга цахилгаанаас хамгаалах асуудлыг маш сайхан зохицуулсан байгаа юм. Хэдэн зуун жилийн турш Будлаа ордон нь аянга цахилгааны ниргэлт болон газар хєдлєлт зэргийг ажиггvй туулж сэхvйн сvндрэлсээр байна.

    Будлаа ордон нь голцуу зvvн хэсгийн цагаан ордон?Далай ламтны сууж байсан газар?, тєв хэсгийн улаан ордон?Бурхны дуган болон ємнєх дvрvvдийн Далай ламтны шарлын суваргууд? болон лам хувраг нарын суудаг баруун хэсгийн цагаан байшингуудаас бvрддэг юм. Улаан ордны чиг ємнє байрладаг цагаан єнгєтэй єндєр индэр бол бурхны хєрєг зураг дэлгэдэг тавцан юм. Буддын шашны баяр дурсгалын єдєр энэ тавцан дээр бурхны хєрєгтэй том хивсvvдийг дэлгэдэг байна. Будлаа ордны барилгууд нь хэдийгээр адил бус цаг vед байгуулагдсан боловч бvгд л уулны байрлал газрын байцыг маш сайхан эвлэг нийцтэй ашиглаж, нийт барилгыг аугаа сvрлэг бєгєєд гайхамшигтай зохицолдуулан байгуулж, барилгын урлагийн гоо сайхны талаар маш єндєр тєвшинд хvрсэн байна.

    Улаан ордон бол бvх барилгынхаа гол цогц нь юм. Yvнд ємнєх дvрvvдийн Далай ламтны шарлын суваргын дуганууд болон бурхны янз бvрийн дуганууд багтдаг юм. Тvvний дотор тавдугаар дvрийн Далай ламтан Лувсанзамцын шарлын суваргын дуган нь хамгийн гоо хээнцэр байдаг юм. Шарлын суваргын єндєр нь 15 метр, дєрвєлжин индэртэй, бємбєргєн оройтой бєгєєд суварганы индэр, суварганы бие, суварганы орой гэх гурван хэсгээс бvрддэг байна. Тавдугаар дvрийн Далай ламтны шарлыг єнєрт эд болон гvргэм цэцгийн хамт суварганд оршуулжээ. Суварганы биеийг алт мєнгєєр бvрэхэд 3724 кг шижир алт хэрэглэсэн бєгєєд очир эрдэнэ, бадмаарга, маргад эрдэнэ, индранил, сувд, мана зэргийн ховор эрдэнэсийг 15000 гаруй ширхэг шигтгэсэн бєгєєд суварганы индэрт янз бvрийн номын болон тахилгын эд хэрэгслvvд єрж тавьсан байдаг билээ. Баруун талын том дуган бол тавдугаар дvрийн Далай ламтны шарлын суварганы буяны дуган юм. Улаан ордонд хамгийн том нь болох энэ дуган нь 48 том модон тулгууртай, 6 метр єндєр байдаг.

    Будлаа ордны том жижиг харш дуган, танхим, гудам хонгил зэргийн ханан дахь тvvхт хvмvvсийн болон бурхан номын учир холбогдол бvхий vлгэр домог, барилга, иргэдийн зан заншил, биеийн тамир, зугаа цэнгээн гэх зэргийн агуулгыг харуулсан хэдэн арван мянган ширхэг зураг бол хэмжээлэшгvй их vнэ цэнэтэй уран бvтээлvvд байгаа юм. Yvнээс гадна, Будлаа ордонд бас эвхмэл зураг, мод чулуун сийлмэл, шавар баримал, навчин дээр бичигдсэн тvvх соёлын дурсгалт зvйлс, тєвд хивс, номын залма, ваар шаазан, хаш зэргийн уламжлалт гар урлалын хязгаалашгvй их vнэ цэнэ бvхий ховор нандин зvйлс олон хадгалагдаж байдаг юм.

Будлаа ордон 1994 онд НYБ-ын боловсрол, шинжлэх ухаан соёлын байгууллагын "Дэлхийн євийн жагсаалта"-д албан ёсоор орсон юм. Дараа нь Лхас хотын Их зуу хийд болон лувлинкааг ч уг слёлын євийн жагсаалтад нэмж оруулсан билээ.