Хятадын зvvн ємнєд нутгийн Чжэ цзян мужийн Вэньжоу хот бол эрт дээр vеэсээ аваад олон vндэстэн холилдон сууршсан газар байсаар ирсэн юм. Єнєєгийн байдлээр, энэхvv арван нэгэн мянга найман зуун далан найман хавтгай дєрвєлжин километр газар нутаг дээр Хань vндэстнээс гадна бас Шэ, Хотон зэрэг vндэстний цєєнх оршин амьдарч байна.

    Юань улс, Мин улсын vеэс наашхи олон зуун жилийн тvvхэн хєгжлийн явцад Фужянь, Гуандун болон хятадын бусад нутгуудаас тэр нутагт хvрэлцэн очсон vндэстний цєєнхvvд Хань vндэстэнтэй хамтаар ур ухаан, шаргуу хєдєлмєрєєрєє Вэньжоугийн соёл болон нийгмийн баялагийг vvдэн бvтээж, эдийн засгийн хєгжийг нь ахиулсан билээ.

    Шэ vндэстэн бол Вэньжоугийн vндэстний цєєнхийн дотор хамгийн эрт тэнд нvvж орсон, бас хамгийн олон амтай vндэстэн юм. Суй улс болон Тан улсаас ємнє Шэ vндэстний євєг дээдэс нь Гуан дун, Фужянь, Цзян си зэрэг гурван мужийн уулзар дахь Фэн хуан шань хэмээх уулархаг районд оршин сууж байсан бєгєєд Гуан дунгийн Чаожоугийн Фэн хуан шань уулаар vндэстнийхээ vvсч хєгжсєн уугуул нутаг болгож байжээ. Шэ vндэстэн Мин улс, Чин улсын vеийн 200 шахам жилийн хооронд олноор Вэньжоуд нvvж очсон байлаа. Тvvний дотор Мин улсын vед 38 хэсэг, Чин улсын vед 121 хэсэг нvvж орсон байв.

    Шэ vндэстний эртний овогт "Пань", "Лэй", "Лань", "Жун" гэсэн дєрвєн овог байсан ажээ. Єнєє Вэньжоу хотод оршин сууж байгаа Шэ vндэстний дотор "Лань", "Лэй", "Жун" гурван овгоос гадна бас "Ли", "У", "Ло" гурван овог байдаг нь бvр шэчvvдийн хvргэдийн овог болно. Шэ vндэстний хvvхэд нь эхийн vндэстний харьяалалыг дааж шэ хэлээр ярьж шэ vндэстнээр бvртгvvлдэг байна. Шэ хэл нь Хань-Тvвд тєрєл хэлэнд харьяалагддаг бєгєєд тэдний зонхилох нь тухайн нутгийн аялгуугаар ярьдаг юм. Шэ vндэстэн єєрийнхєє vсэг бичиггvй, хятад бичгийг хэрэглэдэг.

    Хотон vндэстэн бол мєн ч Вэньжоугийн vндэстний цєєнхvvдийн дотор тэнд нэлээд эрт нvvж орсон, бас нэлээд єргєн хэмжээнд тархан сууж байгаа vндэстэн юм. Юань улсын vед Хотон vндэстэн Вэньжоуд ажиллаж амьдарч байсан ба Мин улс, Чин улсын vед Фужяниас олноор нvvж орсон байжээ. Тvvний дотор "Дин", "Го" хоёр овог зонхилж байсан ажээ. "Дин" овогтны дээдэс бол Юань улсын эхний vеийн улс тєрч, баруун хязгаарын Бухар хотод нутагтай Сайдианч•Жаньсыдин?1211-1279 он?болно. Тvvний хvv Насураа нь эцгийн тушаалыг залгамжилж, Юнь нань мужийн Пин жан жэн ши хэмээх том тvшмэлээр ажиллаж єнгєрчээ.

    Тvvнээс дєрвєн хvvтэй бєгєєд тэд нь эцгийнхээ нэрээр "На", "Су", "Раа", "Дин" хэмээх дєрвєн айл болон бvрэлдсэн байлаа. Дєрєвдvээр айлынх нь Ибобек?1215-1298 он?нь Цюаньжоуд ноён сууж байв. Мин улсын эхээр сартуул хvмvсийг хєєн зайлуулж байсан тул, тэд нэр овгоо нууж бусад нутагт шилжин суусэн бєгєє Сайдианч•Жаньсыдиний тавдугаар vеийн vр ач нар нь Зиньжян сяний Чэнь луд шилжин нутагшаад, євєг дээдсийн нэрийн хамгийн сvvлчийн "Дин" vсгээр овгоо болгон єєрийгєє Хань vндэстэн хэмээн нэрлэсэн байлаа.

    Есдvгээр vеийн vр ач нар нь Цяо дуний Сун шань, Хоу лун, Да юй, Ма жань, Чи сигийн Шуан зянь, Гуань мэй болон Вэньжоугийн Юн зя, Оу хай зэрэг газарт нутаг сэлгэн сууршижээ. Го овгийн дээдэс болох Дэ гуан, Дэжао ах дvv хоёр Жэжянгийн Фу янд сууж байснаа Юань улсын Жи дагийн онуудад ?1308- 1311 он?зарлигаар Цюань жоуд нvvж сууршсан байв. Хожим нь Дэ гуангийн vр ач нар нь Зиньжянгийн Фа ши, Хуй аний Бай ци, Тун тоугийн Ляо дин, Гэ тоу зэрэг газарт шилжин суусан бєгєєд Дэжаогийн vр ач нар нь Нань аний Пэн дао, Цан наний Ся гуань ку, Та тоу зэрэг газарт нvvж орсон байлаа.

    Вэньжоу хотын Лу чэн дvvргийн хотончуудын зонхилох нь Чин улсын vе болон Иргэн улсын vед Хэ нань, Шань дун, Цзян су, Фужянь болон Ханжоу, Нин бо, Ли шуй зэрэг нутгаас нvvж очсон "Чэнь, Ма, Ша, Фэн, Цэн, Юань, Цзи, То, Го" зэрэг 20 гаруй овгоор бvрдсэн хvмvvс болно.