Хєх вараар дээвэрлэсэн цагаан ханатай Хvйжєv загварын иргэдийн орон сууц Хятадын тєв нутгийн алдарт Хуан шан уулын хормойд зvндээ дохионо. Хуан шан уулнаас баруун ємнєш машинаар хагас цаг хиртэй явбал Ши ди гэсэн тосгонд хvрэх юм. Номин цэнхэр уул, тунгалаг дvлгээхэн урсгалын хазуугаар хєх варан дээвэр, цагаан ханатай иргэдийн байшин жигдрээд, хvмvvст хээнцэр боровжуун сэтгэгдэл тєрvvлнэ.

    Нисэх онгоцон дээрээс доош харвал, бvхийл тосгон усан онгоцны хэлбэртэй. Одоо байгаа Мин Чин гvрний vеийн зуун хорь гаруй иргэдийн орон сууц нь нэгэд нэгээрээ усан онгоцны бєхєн юм шиг харагдадаг гэнээ. Ши ди тосгоныг тоорын цэцэгт айл гэж нэрлэсээр ирсэн бєгєєд зарим хvн энэ тосгоныг дорно дахины Шамбалын орон гэж ярьдаг юм. 2000 онд Ши дигийн иргэдийн орон сууцыг НYБ дэлхийн соёлын євийн жагсаалтад оруулсан байна.

    Ши ди тосгон зургаан зуу гаруй жилийн тvvхтэй. Тосгоны жаран хувийн иргэд нь Хv овогтой. Тэд нар бол Тан улсын хааны угсаагын хойч vеийнхэн юм гэнээ. Он жил удаж, ороо босгоо єдєр хоногуудыг єнгрєєсєн атлаа Ши дигийн зуу гаруй айлын эртний орон сууц хэвээрээ байгаа учир Ши ди тосгоныг Хятадын Мин Чин улсын иргэдийн орон сууцын соёлын муvей гэж нэрлэж байна.

    Ши дигийн иргдийн орон сууц нь Хvй жєvгийн иргдийн орон сууцын нийтлэг дvр юм гэж энэ нутгийн жуулчлалын замч хvvхэн танилцуулан ярьж байсан юм. Тэрбээр бидэнд хэлэхдээ:Хvйжєvгийн иргдийн орон сууцын онцлог гэвэл: олонхдоо хана нь єндєр, нарийхан гудамлигтай. Бас хєх вараар дээвэрлэн, цагаан шохойгоор хэрэм ханаа будна. Байшингийн дотроо нэлээд онцгой, нар тусах сэхээвчтэй. Доторхи сийлмэл нь бvр нэлээд сайн. Байшнаа модоор гоёлож зассан болохоор зундаа сэрvvхэн, євєлдєє тєдий л дулаахан биш аж. Хvй жєvгийн баилгын гурван сийлмэл гэдэг нь модон сийлмэл,тоосгон сийлмэл, чулуун сийлмэлийг хэлж байна. Олонхдоо хаалганыхаа дээр талд тоосгон сийлмэлтэй, єрєєн дотроо модон сийлмэлтэй, хэрмэн дээрээ чулуун сийлмэлтэй гэлээ.

    Модон сийлмэл, чулуун сийлмэл, тоосгон сийлмэлийг Хvйжєvгийн иргдийн гурван том онцлог гэж хэлж болох юм. Аль нэгэн иргэний орон сууцаар нь орсон ч уран хээтэй халхавч, цонхны хvрээ харагдана. Айлуудын янз бvрийн сийлбэртэй нарсан мод, хад чулуу, хулс, цэцэг навч, єлзий дэмбэрлийн уран бvтээлvvд нь бvгдээрээ эрхэм нандин зvйлс бєгєєд бараг тэр чигээрээ Мин Чин гvрний vеийн бичээс зураг болох юм. Тухайн vе Ши дигийн хvмvvс ном бичиг унших дур сонирхолтой байсныг эдгээр зvйлээ vзэн гарч болох юм.
Ши дигийн иргдийн орон сууцад, худалдаа наймаа хийдэг хvмvvсийн орон сууц байх тєдийгvй бас євєг дээдэсийн vеэс бичгийн хvн байсан айлын орон сууц ч байгаа юм. Yvнийг байшны байршилтаас нь тvvний адилгvйг vзэн гарч болох юм.

    Дахиад байшны тооноос Хvйжєvгийн худалдаачдын худалдаа наймааны мэргэн ухаан нь тодхон харагдаж байдаг. Хvйжєvгийн иргдийн орон сууцны олонх нь дєрвєн талдаа байшинтай, дунд нь уужим зайтай. Энэ нь нар тусахыг бодолхийлсан тєдийгvй Хvйжєvгийн наймаачдын сэтгэл зvйг харуулсан байна.
Энэ тухай нутгийн нэгэн ахмад хэлэхдээ: Хvйжєvгийн орон сууцны байшин ерєнхийдээ нэлээд єндєр, хоёр давхар байдаг нь аюулгvй байхыг бодсон нь илэрхий.

    Нар тусгаж салхи нэвтрvvлэх сэхээвчтэй. Хvйжєvгийн хуучны наймаачид хур усыг эд баялаг гэж vздэг болохоор, агаар тэнгэрээс соёрхосон рашаан усыг асгаж бvрэлгэлгvй айл гэртээ хурааж авахын тєлєє хашаан дундаа худаг гаргасан нь энэ нутгийн онцлог юм гэлээ.

    Бид Хятадын зvvн хойд нутгийн Гирин мужаас ирсэн Ши жин гэсэн нэгэн жуулчинтай уулзаж ярилцахад тэрбээр хэлэхдээ: ємнє газрын онцлогыг би эндээс харлаа. Би єєрєє умард нутагт тєрж єссєн хvн. Yзэсгэлэнт сайхан байгаль, ажилч боровжуун хvн ардтай энэ нутаг над маш таалагдаж байна. Хятад улс єнє удаан тvvхтэй, район болгон, vндэстэн болгон єєр єєрийнхээ онцлогтой нь гайхалтай байна гэлээ.

    Ши ди тосгоныг холоос харахад, цагаан ханатай, хєх варан дээвэртэй байшнууд номин цэлгэр тариан дунд тодхон харагдаж, жаргах нарны ульвар туяанд арчуур мєрлєсєн тариачид айл гэрээ зорин буцах нь амгалан сайхан амьдралыг санагдуулдаг. Ши ди тосгоны зарим хvн нь хэдийгээр євєг дээдэсийнхээ vйлсийг залгамжлан, Хvйжєvгийн уран бичмэл буюу бир бэх, янтай худалдах жижиг наймаа эрхэлж байгаа хэдий ч олонх хvмvvс нь тарианы ажил хийж байгаа юм байна.