Тєвд vндэстэн бол хятадын єнє эртний тvvх болон цацрангуй соёлтой vндэстэн юм. Эрдэм шинжилгээний салбарт бас тєвд vндэстний тvvх соёлыг тусгайлан судладаг тєвд судлал байдаг.

    Энэ жил 70 настай тєвд эрдэмтэн Ся-юй Пинцоцэрэн Лхас хотын зvvн дvvргийн нэгэн бичил хороололд оршин сууж байгаа юм. Тэр 7 наснаасаа сургууль соёлын мєрийг хєєж, тєвд хэл бичиг, зурхайн ухаан, тєвд анагах ухаан, тvvх болон буддын шашны ухаан зэрэг олон мэргэжилд суралцсан байлаа.

    Ся-юй Пинцоцэрэн сурвалжлагчтай ярилцах vе хэлэхдээ, би багадаа сурахад маш баха сонирхолтой байсан. Тєвдийн он дараалсан тvvхийн ном судрыг би хуулж аваад, хурал цуглааны завсарлагын vеэр ч сонирхон vзэж байсан юм гэжээ.

    Гэвч албан ажил vvрэг нь их байсны улмаас Ся-юй Пинцоцэрэн тусгайлан судлагаа шинжилгээний ажлыг хийж чадаагvй байжээ.

    1998 онд Ся-юй Пинцоцэрэн 60 наслаж тэтгэвэртээ гарснаас хойш сая тєвд судлалын ажлыг хийж эхэлсэн билээ. Тэр хэлэхдээ, тэр vед би хvнд дарамтаас молдорсон юмшиг санагдсан. Тэрэх сул сэлvv, сэтгэл санаа тайван болсон байдлыг vгээр дvрслэхэд бэрхтэй байсан юм гэлээ.

    Тэтгэвэрт гарсан явдал нь эрдэм шинжилгээний ажил хийхэд аятай сайхан нєхцєл боломж бvрдvvлэн єгсєн байна. Амьд сэрvvн байх vедээ, сурсан мэдсэн зvйлээ эмхлэн цэгцэлж ном болгон хэвлvvлээд, хvvхэд залуучуудад уламжлан сургахаар чармайъя гэж бодож явдаг юм гэж Ся-юй Пинцоцэрэн хэллээ.

    Ся-юй Пинцоцэрэн тєвдийн 50 гаруй сяниар 20,000 гаруй км газар аялан, тєвдийн баларлаг шашин—Бомбо шашны сvм хийдийг бараг бvхнийг эрэн сурвалжилж танилцсан бєгєєд "Тєвдийн бомбо шашны сvм хийдийн тvvх болон єнєєгийн байдал" хэмээх ном бичиж, аялалын тэмдэглэлийн хэлбэрээр бомбо шашны сvм хийдийн газар зvйн байрлал, орчин ахуйн байдал зэргийг дэлгэрэнгvй танилцуулсан байлаа. Уг ном хэвлэгдсэний дараа, япон, англи хэлээр орчуулагдаж, дотоод гадаадын тєвд судлалын хvрээнд ихээхэн нєлєє vзvvлсэн билээ.

    Тvvний хойш, Ся-юй Пинцоцэрэн "Тєвдийн тvvхийн тодорхой толь", "Тєвдийн шашны тvvх" зэрэг 8 ном хэвлvvлсэн бєгєєд тєвд соёлын тухай нэг ном нь удалгvй хэвлэгдэх гэж байгаа ажээ. Эдгээр зохиол бvтээлvvд нь эрдэм шинжилгээнийхэнд найдвартай баримт хэрэглэгдэхvvн хангаж єгсєн тєдийгvй, тєвд соёлыг уламжлан дэлгэрvvлэхэд ч гvvр холбоос болсон юм. Тєвд Их Сургуулийн профессор Дэнбарэ хэлэхдээ, эрдэмтэн Ся-юй Пинцоцэрэний туурвьсан тєвдийн бурхны шашин, тєвдийн тvvхийн тухай зохиол бvтээлvvд нь нийгэм нийтэд маш их нєлєє vзvvлсэн, эрдэм шинжилгээний чухал vнэ цэнэ бvхий баримт хэрэглэгдэхvvн болж байгаа юм.

    Тэдгээрийн дотроос "Тєвдийн тvvхийн тодорхой толь" хэмээх зохиол нь тєвдийн тvvх соёлын хичээл сургалтад лавлага болхуйц чухал бvтээл болсон учир, Тєвд Их Сургуулийн тvvхийн салбарын оюутадын сурах бичгээр хэрэглэгдэж єнгєрсєн билээ. Ся-юй Пинцоцэрэн бол тєвд соёлын уламжлал хєгжилд хувь нэмэр оруулсан эрдэмтэн юм гэжээ.

    Ся-юй Пинцоцэрэн єнєє магистерийн зэрэгт горилогч 5 аспирант хvмvvжvvлээд байна. Сурагчдынхаа тухай тэр хэлэхдээ, 3 сурагчийн маань эрдмийн зэрэг хамгаалах єгvvлэлд эрдэмтэд маш сайн vнэлгээ єгсєн. Тэдний доторхи нэг нь миний хийж дуусаагvй байсан бомбо шашин болон Дунбаа шашны зєрєє ялгааны тухай судлагааны ажлыг vргэлжлvvлэн хийж тухай ном хэвлvvлсэн юм. Нєгєє хэдэн сурагч ч єєр єєрийн судлагааны хvрээндээ нэлээд єндєр амжилтад хvрч ном болгон хэвлvvлэх ажилд бэлтгэж байна гэлээ.

    Ся-юй Пинцоцэрэн бол нямбай нянуур зантай мєртєє бас сонирхол ихтэй хvн юм. Тэр тєрєл бvрийн уран зураг цуглуулахыг тун сонирхдог юм. Тvvний эртний маягийн бичгийн єрєєнийх нь ханан дээр нь тєвдийн нэрт зураачдын тvvнд бэлэглэсэн "Танкаа" зургуудыг дvvртэл єлгєсєн байдаг. Тэр бас гэрэл зураг авахыг сонирхдог болохоор хvрсэн очсон газар бvхэндээ маш олон зураг авч дурсгал болгон хадгаладаг байна.