Хятадын нутаг дэвсгэрийн зургааны нэг хувийг эзэлдэг Шиньжянгийн Уйгарын Єєртєє Засах Район бол газар нутаг єргєн уудам, байгалийн нєєц баялаг асар ихтэй район юм. Тэнд Уйгар, Казак зэрэг хятадын vндэстний цєєнхvvд оршин амьдарч байдаг. Шиньжян район нь газар зvйн болон цаг агаарын євєрмєц нєхцєлтэй байж эмийн тvvхий материал элбэг гардаг болохоор хятадын анагах ухааны салбарын чухал газруудын нэг болдог билээ.

    Цзюйлайти гэдэг нэртэй уйгар залууд сvvлийн vе маш сайн нэгэн vйл хэрэг тохиосон юм. Тэр нь даруй тvvнийг зовоож шаналгаасаар ирсэн хоолойн євчин нь ялааршсан явдал болно. Єрмєч хотын уйгар эмнэлгээс уйгар эм авч ууснаас хойш, тvvний хоолойн євчин нь сайн болсон ажээ. Цзюйлайти сурвалжлагчтай ярилцах vе хэлэхдээ, миний хоолой vргэлж євддєг байсан. Их олон эм уусан боловч ер нь тус болсонгvй. Хожим нь уйгар эмнэлэгт очиж, уйгар эм авч ууснаас хойш, хоолой євдєх байдал ил тод намжиж эхэлсэн байна. Єнєє хоолой євдєг євчин ялааршсан тєдийгvй, шvдний угийн vрэвсэл ч намжсан байна гэжээ.

    2500 жилийн тvvхтэй уйгар анагах ухаан бол хятадын уламжлалт анагах ухааны чухал бvрэлдэхvvн хэсэг нь юм. Уйгар анагах ухааны тvvхийг тусгайлан судалсан мэргэжилтэн Арпу хэлэхдээ, хятадын тvvхэнд торгон зам нээгдэж хєгжсєн явдал нь уйгар анагах ухааны vvсэл хєгжилд чухал vр нєлєє vзvvлсэн юм гэлээ. Тэр хэлэхдээ, Шиньжянгийн Уйгарын Єєртєє Засах Район нь тєв Азийн гол хэсгээс ойролцоо газарт байрладаг болохоор Ази Европийн эх газрыг холобсон торгон замын дайран єнгєрдєг чухал газар болж байсан юм. манай тооллын 2000 гаруй жилийн ємнєх Хань улсын vе болон манай тооллын ємнєх 1400 гаруй жилийн ємнєх Тан улсын vеэс хойш, торгон зам ихээр хєгжсєн явдал нь уйгар анагах ухаан болон Хань vндэстний анагах ухаан, эртний Грекийн анагах ухаан, Арабын анагах ухаан, Энэтхэгийн анагах ухааны уялдан нийлж хєгжихєд нєхцєл боломж бvрдvvлэн єгсєн байна. Урт удаан хугацааны олон удаагийн солилцоо нь уйгар анагах ухаанд нэн арвин охь содон зvйлийг шингээж євєрмєц онцлогтой эрдэм шинжилгээний тєрєл зvйл болгон хєгжvvлсэн юм гэжээ.

    Энэ жил 70 настай Бакесуфу Ажи бол уйгар эмчийн ажлыг 40 гаруй жил хийсэн дадлага туршлагатай хvн юм. Тэр єнєє Шиньжянгийн Уйгар эмнэлгийн дотрын тасагт мэргэжилтнээр ажиллаж байна. Тэр хэлэхдээ, уйгар эмийн материал нь голцуу євсєн эм, эрдэсэн эм, амьтны гаралтай эм гэсэн 3 зvйлийнх байдаг бєгєєд тэдгээр нь бас єєр єєрийнхєє онцлогтой байдаг юм. Жишээ нь Гvндvvсанбуу нь ходоодны єввчнийг эмчлэхэд маш сайн байдаг ба цагаан эрээн могойг бусад 7, 8 зvйлийн хятад эмтэй хольж найрсан эм нь эхэн, дунд vеийн улаан хоолойн ємєн євчин, ходоодны ємєн євчнийг намжаах, эмчлэх vйлдэлтэй юм гэлээ.

    Тэр хэлэхдээ, эм бэлдмэлийн аргаар эмчлэх нь уйгар эмчийн байнга хэрэглдэг эмчилгээний арга юм. Уйгар эмийн олони нь эх байгалиас гаралтай байдаг болохоор сєрєг нєлєє бага, эмчилгээ сайтай зэрэг онцлогтой байдаг юм. Yvнээс гадна, уйгар эмч бас хоол ундаагаар эмчлэх, сувилах, барих, илэх зэрэг олон зvйлийн эмчилгээний арга барилыг хэрэглэдэг байна.

    Єнєєгийн байдлаар, Шиньжянгийн Уйгарын Єєртєє Засах Районны олон газарт уйгар эмнэлгийн 40 байгууламж байгуулагдаж, тvvнд 2700 гаруй хvн ажиллаж байгаа бєгєєд уйгар эмийн 5 тусгай vйлдвэр байгуулагдсанаар, уг районд эмчилгээ, боловсрол, судлагаа шинжилгээ болон эм бэлдмэлийн vйлдвэрлэл иж бvрдсэн хєгжлийн тогтолцоо vндсэндээ буй болсон байгаа юм.

    Цзянгийн Уйгарын Єєртєє Засах Районны тєв Єрємч хотын уйгар эмнэлгийн эмч Ахайти Абуризи хэлэхдээ, арьсны євчнийг эмчлэх талаар уйгар эм онцгой давуу талтай байдаг юм. Арьсны євчнийг манай эмнэлэгт эмчлэн эдгэрч байгаа ерєнхий хэмжээ 96 орчим хувьд хvрч байна. Харин дотоод гадаадад бусад аргаар ийм євчнийг эмчилж байгаагийн эдгэрэлтийн хэмжээ нь 70 хувьд хvрэхгvй байгаа юм. Уйгар эмч нарын євєрмєц эмчилгээний арга барил болон эмчилгээний ил тод vр дvн нь євчтєн олны анхаарлыг маш их татах болсноор манай эмнэлэгт эмчлvvлэхээр ирэх хvмvvс улмаар олширч байна гэлээ.