Хятад хvмvvсийн бахархадаг их олон шинжлэх ухааны эрдэмтэдийн дотроос Ли Сы гуанг хvн болгон сайн мэддэг боловч хятадын геологийн судлалыг vндэслэн байгуулагч энэ эрдэмтэн бол хятадын умард нутгийн нvvдэлчин vндэстэн—Монгол vндэстний хойч vеийн хvн болохыг харин олонхи хvмvvс мэдэхгvй байдаг юм. Саяхан хэвлэгдсэн "Сы хай" буюу "Yгсийн далай" хэмээх нэвтэрхий толь бичигт "Ли Сы гуан, хятадын геологийн эрдэмтэн, Монгол vндэстэн……" гэж тvvний тухай дэлгэрэнгvй тэнилцуулсан байна.

    Хятадын тvvхэн дээр хятадын vндэстнvvдийн эрх тэгш нэгэн бvрэлдэхvvн болсны хувьд Монгол vндэстэн улс тєр, эдийн засгийн талаар мєн шинжлэх ухаан, соёлын салбарт гармагай хувь нэмрээ оруулж, эртнээс одоод хvрч иртэл их олон эрдэмтэн мэргэд тєрж гарсан юм. БНХАУ байгуулагдсан бодон Хятад улсад vндэсний нутаг районд єєртєє засах тогтолцоо амжилттай хэрэгжсэн явдал нь монгол vндэстний дотроос нэ олон эрдэмтэн тєрж гарахад сайн сайхан нєхцєл боломжийг бvрдvvлэн єгсєн билээ.

     Шинэ Хятад улс байгуулагдсаны эхний vед геологийн судлалын эрдэмтэн Ли Сы гуан, гvн ухааны эрдэмтэн Айсчи, хийн ухааны эрдэмтэн Ян Ши сянь, орчин vеийн хэлбэр судлалын ухааныг vндэслэн байгуулагч Чжу Хун инь нарын зэрэг монгол vндэстний гармагай эрдэмтэд олон салбарт илэрч гарсан бєгєєд галаас сэргийлэх будагийн мэргэжилтэн Yхэр, "Дэлхийн хуруу шилэнд хурга бойжуулах мэргэжлийг vvдэгч" Шуурган, компьютерийн монгол vсгийн программыг бvтээгч Гарди, тээврийн механикийн мэргэжилтэн Лян Бао чжун нарын зэрэг хvмvvс бол шинэ Хятад улстай цуг єсєн бойжсон монгол vндэстний шилдэг эрдэмтэд юм.

     21-р зуунд орсноос хойш, монгол vндэстний шинжлэх ухааны эрдэмтэд, єнгдєр мэдлэг боловсрол бvхий мэхээтэд жилээс жилд нэмэгдэж, хятадын цэцэглэл хєгжилл эрдэм чадвар ур ухаанаа зориулсан юм.

    Хятадын Шинжлэх Цхааны Академийн академич, Ли Сы гуангийн охин Ли Линь тэнилцуулснаас vзвэл, Ли Сы гуангийн удам угсаа нь "Кури" овгийн монгол угсаатан байжээ. Гэр нь ядуугийн улмаас монгол нутгаас Ху Бэй мужийн Хуан Ган районд нvvж сууршсан байв. Ли Линий элэнц євєг бол жинхэнэ монгол хvн бєгєєд гэрийн угийн бичигт "Кури овогтон" гэж тодорхой тэмдэглэж байдаг. 1949 онд шинэ Хятад улс байгуулагдсаны дараа, Ли Сы гуан 1950 онд эх орондноо буцаж ирсэн юм. Ли Сы гуан эх орныхоо эдийн засаг болон шинжлэх ухаан техникийн vйлсэд ялангуяа геологийн салбар болон цємийн эрчим хvчний салбарын талаар асар их чухал хувь нэмэр оруулсан билээ.

    Хятад улсын дарга агсан Улаанхvvгийн хоёрдугаар хvv Yхэр бол галаас сэргийлэх будагийг судалж бvтээсэн эрпэмтэн юм. тэрэр хятадын иргэний хэрэглээний барилага байгуулалт, батлан хамгаалалтын зэвсэг тоноглол болон дуужин, дагууль зэрэг эрдэм шинжилгээний салбарт гармагай vр бvтээлтэй ажилласан юм.
Хятадын Инженерийн Академийн академич, Хятадын Шинжлэх Ухааны Нийгэмлэгийн орлогч дарга, Євєр Монголын Их Сургуулийн захирал Шуурган бол биологийн ухааны эрдэмтэн юм. 1984 онд тэрээр хуруу шилэн ддэлхийн хамгийн анхны хургыг бойжуулан гаргаснаар "Дэлхийн хуруу шилэнд хурга бойжуулах мэргэжлийг vvдэгч" гэсэн цол хvртсэн билээ.

    Євєр Монголын Єєртєє Засах Районы Статистикийн Газрын тоо бvртгэлээс vзвэл, 2002 оны эцсийн байдлаар, Тєрийн Зєвлєлийн онцгой мэргэжилтний тоонд хамрагдсан Євєр Монголын мэргэжилтэн 1047-д хvрсний дотор 30% нь монгол vндэстний мэргэжилтэн юм. Тєрийн хэмжээний онцгой зvтгэлтэй ажилласан идэр насны мэргэжилтэн 48 байгаагийн дотор 30% шахам нь монгол vндэстний мэргэжилтэн болно. 2003 онд Уг районы олон ажил тєрлийн мэргэжлийн хvмvvсийн нийт тоо 730,000 орчимд хvрсэн бєгєєд тvvний дотор монгол vндэстний техникчид зонхиолх хувь хэмжээг эзэлсэн байна.