Манж Чин улсын тvvхийг шинээр найруулан туурвих тєсєл 2003 оны 3-р сарын 1-ээс эхлэн хэрэгжиж байна. Энэ нь Хятадын засгийн газрын тvvх соёлын том тєсєл бєгєєд тvvнийг гvйцэтгэхэд бараг арваад жилийн хугацаа орж, хэдэн зуун сая юань зарцуулах юм байна. Энэхvv том тєслийн найруулах комиссын ахлагч нь тvvхэч эрдэмтэн Дай И юм.

    Хятадын тvvхэнд vе залгамжлан тvvхэн сударт засвар оруулах уламжлалтай байжээ. Єнгєрсєн хоёр мянга гаруй жилийн тvvхэнд феодалын нэг хаант тєр сєнєх болгон залгамжлаж гарч ирсэн тєрийн ноёрхогчид нь єнгєрснийг лавлалт болгож, тvvхийн туршлага сургамжийг нэгтгэн дvгнэхийн тєлєє нэн даруй тvvх найруулах тєрийн музей байгуулж, мэргэжлийн хvмvvсийг урин, хуучин тєрийн тvvх судрыг туурвиж, тэр дундаас нь єєрийн ноёрхлоо бэхжvvлэх туршлага сургамж хайдаг ажээ. Ийм уламжлалтай байсан учир Хятад улс тvvхэн ном судар элбэгтэй орнуудын нэг билээ. Дэлхий дахинд Хятадын "24 судар"гэж нэрд гарсан бvтээлvvд нь тvvний нэг тод жишээ байна.

    1911 онд Хятадын хамгийн эцсийн феодалын хаант тєр болох Чин улс сєнєсний дараа цэргийн эрхэтний тvр засаглалын байдал бий болжээ. Энэхvv засаглал нь ч эрдэмтэдийг зохион байгуулж, Чин улсын тvvхийг найруулсан бичсэн хэдий ч янз бvрийн учир шалгаанаас болоод тухайн vед туурвисан Чин улсын тvvхийн эх ноорогт, тvvхэн материалаар бодвол лавлалт болгож болох чухал vнэ цэнэтэй зvйл бишгvй байгаа ч гэсэн алдаа доголдол, гаж буруу зvйл ноцтой оршиж байгаа мєртєє ном болж хэвлэгдээ ч vгvй билээ.

    2003 онд Хятадын засгийн газраас Чин улсын тvvхийг бэлэг тэмдгийн шинж бvхий тvvх соёлын тєсєл болгон эмхэтгэн найруулах санал дэвшvvлсэнд, Чин улсын тvvхэн судалгаагаар мэрэгжсэн ноён Дай И-ийг найруулах комиссын ахлагчаар ямар ч маргаангvй тохоон томилсон юм. Тэгэхэд Дай И гуай нэгэнт 77 насан сvvдэр зооглосон єндєр настан байжээ.

    Эрдэмтэн Дай И 1926 онд нэг жижиг албан тушаалтны гэр бvлд тєрж, хар багаасаа ном бичигт дур сонирхолтой хvvхэд байжээ. Энэ тухайгаа тэрээр хэлэхдээ, багаасаа би тvvхийн ном сударт тун сонирхолтой байсан. "Хvйтэн уулын бичиг", "гурван улсын vлгэр"-ийг би сургуульд орохоосоо бvр ємнє уншиж байсан гэлээ.

    Хятад оронд дайн дажин болж байсан єнгєрєгч зууны гуч дєчєєд оны vед Дай И Шанхай хотын Зам Харилцааны Их сургуулийн хоёрдугаар ангид сурч байгаад гэнэт Бээжингийн Их Сургуульд шалгалт єгч, єєрийн дуртай тvvхийн мэргэжлээ эзэмшиж, эдvvгээ 60 гаруй жилийн турш тvvхийн судалгааны ажлаасаа салаагvй бєгєєд дотоод, гадаадад нэр хvндтэй тvvхэч эрдэмтэн болсон байна. Дай И, Чин улсын тvvхэнд нэвтэрсэн эрдэмтэн ажээ.

    Сvvлийн 20 гаруй жилийн турш Дай И Чин улсын тvvхийн том том ном судар туурвих ажилд удирдагчаар буюу найруулагчаар ажиллаж, vvний дотор 8 сая гаруй vсэгтэй "Чин улсын нэвтэрхий толь", бас 8 сая гаруй vсэгтэй "Чин улсын тvvхэн хvний намтар" зэрэг бvтээлийг туурвих ажилд гар бие оролцжээ. Тэрээр бас "18-р зууны Хятад ба дэлхий дахин" зэрэг 30"аад том цуврал бичиг гаргасан байна. Чин улсын хаант тєр 268 жил оршин тогтносон явдал Хятадын тvvхэнд чухал байр суурь эзлэх ёстой бєгєєд энэхvv тvvхэн vйл хэрэг тvvний Чин улсын тvvхийн судалгаанд бие сэтгэлээ зориулах шалтгаан болсон юм гэж Дай И хэллээ.

    Тvvхэч эрдэмтний хувьд хойч vедээ жинхэнэ тvvх туурвиж vлдээх ажилд гар бие оролцохоос илvv бахархалтай зvйл гэж хаа байхав. Гэвч Чин улсын тvvхийг найруулан бичнэ гэдэг маш хvнд vvрэг ажээ. Ахин дахин батлаж нотолсны дvнд, эцсийн эцэст саналаа нэтгэж, ерєнхийлсєн шинэ найруулгаар номоо найруулж, эртний уламжлалт найруулга, орчин vеийн хэсэг бvлэг хуваах аргын дєт дєхєм ба зvй зохистой шинж чанарыг уялдуулан хэрэглэж, єнгєрснийг залгамжлан эдvгээр уламжлах ёсыг барьж хийхээр шийдсэн юм байна.

    Чин улсын тvvхэн сударт, эрдэмтэдийн судалгааны дvнг товойлгож тvvхийн ном судрын ахуй vнэнийг дээд хэмжээнд батлахыг зорьсон юм гэж Дай И хэллээ. Тэрээр бидний найруулж байгаа Чин улсын тvvх 30 сая vсэгтэй том судар болно. Энэ нь Хятадын тvvхийн 24 судрын аль ч ботиос нь илvv том бvтээл болох юм. Засгийн газрын туслалцаатайгаар манай эрдэм боловсролоор тєгс хамт олонтойгоо хамт, Чин улсын тvvх хэмээх энэvv аварга том бvтээлийг арван жилд багтаан гvйцэтгэж чадна гэдэгт би итгэл тєгс байна гэж Дай И хэлжээ.