Хятад улс бол олон vндэстэнтэй нэгдсэн улс юм. Тvвдийн Єєртєє Засах Район нь эртээс аваад хятадын салгаж болшгvй нэг хэсэг юм. Аль эрт манай тооллоос ємнє, энд оршин амьдарч байсан тvвд vндэстний євєг дээдэс хятадын тєв хэсэг дэх хятадчуудтай хэлхээ холбоотой байжээ. Сvvлээр нь урт удаан он жилийг єнгєрєєгєєд тvвдийн єндєрлєгт тархан суурьшиж байсан олон овог аймаг аажмаар нэгдэн єнєєгийн тvвд vндэстэн болон бvрэлдсэн байна.
Эртний тvвдийн вант улс: Манай тооллын долдугаар зууны эхээр хятадын тvvх шинэ vе шатандаа орсон байна. Тан улсын vе (618-907)онд хvчирхэг их нэгдсэн засаг тєрийг байгуулж, хятадын тєв нутгийн гурван зуу гаруй жилийн vймээн самуунтай байдлыг эцэслэсэн байна. Yvний зэрэгцээ, тvвдийн vндэстний баатар Соронжингомбо арав гаруй овог аймгийг хавсарган, тvвдийн єндєрлєгийг нэгтгэн Тvвдийн вант улсыг албан ёсоор байгуулж, одоогийн Лхаст байгаа газар нийслэсэн байна. Соронжингомбо вангийн сууринд байсан хугацаандаа, Тан улсын хаан тєртэй харилцаагаа сайжруулж, Тан улсын тэргvvний vйлдвэрлэлийн техник мэрэгжил хийгээд улс тєр соёлын ололт амжилтыг хvлээн авч байсан юм.
Тэрвээр Тан улсын хаан тєрд хоёр удаа элч илгээн ураг гуйж, манай тоололын 641 онд Тан тайцун хааны тєрлийн охин Вэн чин гvнжийг хатнаа болгосон байна. Соронжингомбо бас Тан улсаас архи нэрэх, тээрэм, цаас бэх зэргийн vйлдвэрлэлийг нутагтаа нэвтрvvлж, язгууртдын хvvхэд дvv нарыг Чан анд очуулж, шvлэг номд сургаж, хятад бичигтнийг тvвдэд урьж, ном судар бичvvлж, Тан улстай улс тєр, эдийн засаг, соёл зэрэг талаар маш найрсаг хэлхээ холбоотой байсан юм. Тан гаоцзун хаан Соронжингомбыг "Табнан дvвэй", "Баруун хязгаарын ван"-д єргємжилж, сvvлээр нь тvvнийг дэвшvvлэн "Бин ван"-д єргємжилжээ. Тvвд болон Тан улс хоорондын хоёр зуу гаруй жилийн тєрєл садны дотно харилцааны vндсийг Соронжингомбо тавьсан юм. Манай тооллын 710 онд Тан улсын Жин чин гvнж, хэдэн арван мянган баглаа хатгамалтай торго, vйлдвэрлэлийн мэрэгжлийн ном бичиг болон багаж хэрэгслийг тvвдэд авч очоод тvвдийн ван Чидэцзузантай гэрлэсэн байна. Жин чин гvнж тvвдэд очсны дараа, Иvй тиан зэрэг газрын буддын шашний лам хуврагыг тvвдэд очуулан, сvм хийд байгуулан ном судар орчуулахад нь тусалсан бєгєєд Тан улсаас "Ёслолт ном", "Цзє чжуан шастар", "Сонгодог зохиол" зэрэг ном бичгийг тvвд хэлэнд хєрвvvлжээ.
Манай тооллын 821 онд тvвдийн ван Чилбажин Чан аньд гурав удаа хvн илгээж чуулга чуулахыг хvссэн юм. Тан минцзун хаан Цай шиан зэрэг албан тушаалтан болон тvвдийн чуулганы албан тушаалтантай Чан аний баруун дvvрэгт чуулга чуулах єв тэгш их ёслол хийлгэжээ. Дараа нь Тан улс Лю юн дин зэрэг хvмvvсийг тvвдэд чуулга чуулахаар томилсон бєгєєд тvвдийн тvшмэлтэй Лхасын зvvн дvvрэгт чуулган чуулжээ. Энэ удаагийн чуулга нь Тан улсын Чан чингийн тэргvvн он (822он) болон хоёрдугаар онд(823он) болсон болохоор тvvхэнд "Чан чингийн чуулга" гэдэг. Чуулган дээр хоёр талаараа тvvхэнд нэг гэр бvлийнхэн шиг эв найртай тєрєл садны харилцаатай байснаа давтан дурьдаж, хойшид нэгэн тєртэй явах тухай зєвшин тогтсон байна. Энэ удаагийн чуулганы агуулгыг тэмдэглэсэн чулуун хєшєє болох "Тан тvвдийн чуулганы хєшєє" нийт гурав байдаг. Тvvний нэг нь Лхасын их зуу хийдийн ємнє байдаг юм.
|