Хятадын Юуньнань, Сыцуань хоёр мужын уулзарт оршиж байдаг буйд бvглvv Ужио тосгонд, 700 гаруй монголчууд vе улиран оршин амьдарсаар иржээ. Хятадын єнцєг булан бvрт монголчууд тархан амьдарч бий, мэдээж vvнд Євєр монгол олонх тоог эзэлнэ. Yvнээс гадна, Шиньжян, Хєхнуур, Ганьсу, Бээжин, Гэрин, Лионин, Хэлоньжяан зэрэг єєртєє засах район, муж, хотод тодорхой хэмжээний монголчууд байдаг. Гэтэл Сицуань мужд бас тодорхой хэмжээний монголчууд байна гэдийг олонх хvмvvс анзаараагvй байж мэдэх юм.

    Ужио тосгон бол Сыцуань мужын Лиян шаньны ий vндэстний єєртєє засах Сианы Мули тvвдийн єєртєє засах Сиаьны буйт бvглvv газарт оршиж байдаг. Ужио гэсэн vг нь "малын ферм" гэсэн утгатай орон нутгийн хэлэлгэ болох юм. Энхvv далайн тєвшнєєс 2800 миерт єндєрт єргєгдсєн газарт 1980 онд монгол vндэстний сум байгуулагдсан юм. Бvх сумдаа 48 монгол єрхтэй, тэдний олонх єрх нь 20 буюу 30 гаруй хvн амтай билээ.

    Урт удаан жилийн амьдралын явцыг єнгєлvvлснээс, тэднэрийн vг хэл, зан заншил,ємсч зvvх, засал чимэглэл зэрэг талд маш их єєрчлєлт гарч, ар газрын монголчуудтай єсєд єєр болж єєрчлєгдсєн байна.Тvvхэн ном бичгээс vзвэл, Юуан улсын vе Хувьлай хаан цэрэг дайчилж, Дали вант улсыг дайлан мєхєєх vед Юуаны монгол цэрэг Ужио орчим буудалж єнгєрсєн бєгєєд дайн ялж ар газар буцахдаа нэг бvлэг нь тус газар vлдэж хоцорсон тэмдэглэл бий. Эдгээр тvvхэн тэмдэглэлээс Ужио тосгонд оршин амьдарч байгаа монголчууд бол Юуаны цэргээс ирэлтэй гэж vзэж болно.

    Ужиогийн монголчуудын амьдралын зан заншил, шашин шvтлэг нь єєрийн гэсэн онцлогтой бєгєєд оршин амьдарч байгаа гэр барилга нь єсєд єєр байдаг. Тэднээр ерийн байдалд модон материал илvv хэрэглэж, дєрвєн талаараа хvрээтэй гэр барьж аж тєрєн амьдардаг. Хvрээн дотроо хоёр давхар байшин барьж, нэгдvгээр давхард нь гал тогооны єрєє, гэрийн тэжээвэр арчлах, хvнс тэжээлээ хурааж тавьдаг. Хоёрдугаар давхард нь єєрсєдєє хоноглох, бурхан тахих зэргээ байршуулдаг.

    Ужиогийн монголчууд vе улиран бурхан шашнийг шvтэн биширсээр иржээ. Ямар нэгэн баяр дурасгалын єдєр тохиох бvр лам залж ном гvрэм уншуулдаг бєгєєд гэр бvл болгон цєм бурхан тахиж байдаг.

    20-р зуун 80-аад оны эцсээр, Ужио тосгонд цахилгаан нэвтэрснээр тэрэх буйт бvглvv орчинд vе улиран аж тєрєн амьдарч байсан амьдралд нь асар их єєрчлєлт гарсан байна. Ужио тосгоны монголчууд нь эмэгтэйчvvдээр гололсон эхийн овог тєрийн их гэр бvлийн амьдралтай байж, дэлхийд ховорхон тохиолддог явуул гэргэлтийн зан заншлыг баримдалдгаас хvмvvсийн сонирлолыг их татдаг билээ. Тэднээр єнєє хvрдэл иймэхvv амьдралаа орхиогvй байж, цєн нэг бvлэг хvмvvс нь єєрийн амраг хайрт хvнтэйгээ гэрэлж аж тєрєн амьдарч бий.

    Эрэгтэй эмэгтэй ингэж явуул гэрлэлтийн харилцаа байгуулж хvvхэдтэй болсоны дараа, эмэгтэйн талаас хvvхдэд нэр єгдєг бєгєєд єєрийн овгоо дагуулдаг. Энэ нь нагацын талаас vр хvvхдийг асарч тэжээх vvрэг хариуцалгатай гэсэн vг юм. Явуул гэргэлтээр тєрсєн хvvхдээ эцэг нь асран тэзээх vvрэггvй гэж хуулиар тогтоосон боловч ажил хєдєлмєр, аж амьдралын талаар дэмжиж тусалдаг байна.Ужиогийн монголчуудын дунд дєрвєн vе, гурван vеэрээ эе эвтэй аж тєрєн амьдарч байгаа гэр бvл олонх тоог эзэлж байга.

    Єнєє Ужиогийн монголчууд нь эе эвтэйгээр vе улиран хачин сонин явуул гэрлэлтийн зан заншлаа уламжлан хадгалж, оршин амьдарсаар байна.