Хятадын баруун ємнєд нутгийн Юньнань мужийн Да лигийн Бай vндэстний єєртєє засах тойрог бол vзэсгэлэн сайхан байгальтай, vндэстний євєрмєц зан vйлтэй нутаг юм.

    Юньнан мужийн Кvнмин хотын баруун талд байрлаж байгаа гучин мянган хавтгай дєрвєлжин нутаг дэвсгэртэй Да ли районд Бай, Хан, И, Хотон зэрэг арван гурван vндэстний цєєнх эе эвтэй оршин амьдарч байна. Да лийд жил туж цас мєсєнд хучигдсан ауга сvрлэг Цан шан уул, толь шиг тунгалаг номин долгио хаялсан Эр хай нуур, янаг хайрын vлгэр домогт эрбэхий булаг буюу Хv дие чуан булаг жич дотоод гадаадад алдаршсан эртний хот Да ли зэрэг онцын сайхан vзэмжvvд байрлаж байгаа юм. Байгаль тvvхийн элдгээр баялаг євvvд нь ертєнцийн хvмvvст Да лигийн гоо тєрхийг гайхуулж байна.

    Да лийд хєл тавингуут єндєр сvрлэг Цан шан уул євгєн буурал настан шиг Да ли хотын хаяанд сэхvйн харагдаж, тэр хотын хєгжил єєрчлєлтийг нvд салгалгvй анхаарч байгаа шиг сэтгэгдэл тєрvvлнэ. Цан шан уулын хормойд номин долгио хаялсан толь шиг тунгалаг Эр хай нуур туналзаж, Да ли хотод цэвэр ариун агаар амьсгал соёрхож байна. Эр хай нуурын дээгvvр усан онгоц буюу суман онгоцоор нисгэж явах нь жуулчид болгоны сонирхол татаж байдаг юм.

    Yзэсгэлэн сайхан Эр хай нуур " єндєрлєгийн гэрэлт сувд" гэсэн алдартай. Эр хай нуур бол Юн нан мужийн хоёрдугаар том цэнгэг устай нуур юм. Єндєрлгийн энэ нуур 240 гаруй хавтгай дєрвєлжин талбайтай бєгєєд нутгийн хvмvvс тvvнээ далай гэж нэрлэж байгаа юм.

    Усан онгоцоор Эр хай нуурын дээгvvр аялан явахад нvд алдам номин цэнхэр єнгєєр туяарч, хэцнээн олон жуулчин ирж байсан ч Эр хай нуур єчvvхэн ч бохирдоогvй нь гайхалтай. Энэ бvхний гавьяа нь тэр нутгийн засгийн газрынх болно.

    Да лигийн аялал жуулчлалын албыг удардах газрын дарга ноён Хэ И жан сурвалжлагчид ярилцлага єгєхдєє, сvvлийн хоёр жилд Да лигийн засгийн газар байгаль орчныг хамгаалах талаар маш vр ашигтай ажил хийсэн юм гэж ярьлаа.

    Тэрбээр хэлэхдээ: Эр хай нуурыг хамгаалахын тєлєє засгийн газраас жуулчлалын усан онгоцыг маш чанга хязгаарлаж байна. Єдєр болгон Эр хай нуур дээр таван онгоц л явуулж байна. Эр хай нуураар аялах усан онгоц заавал бохир хий тавих талаар улсын баримжаанд заавал хvрсэн байх хэрэгтэй, заавал байгаль орчныг хамгаалах хэрэгтэй. Загас агнах явдал Эр хай нуурын экологийн орчин ахуйг хамгаалахад нэлээд нєлєєтєй байдаг болохоор засгийн газраас загас агнахыг зогсоох хугацаа тогтоож, загас агнуурын багаз хэрэгсэл хэрэглэхийг ч хориглож байна гэжээ.

    Жуулчлалын усан онгоц дээр Бай vндэстний хvvхнvvд зочиддоо цайны бvжиг бvжиглэн сонирхуулж байдаг.

    Одоо та бvхэн Бай vндэстний хvvэнчvvдийн зочин гийчиддээ тоглон vзvvлж байгаа цайны бvжгийн ая дууг сонсож байна. Бай vндэстэн зочиндоо гурван зvйлийн амтат цай аягалж єгдєг. Тэр нь даруй гашуун цай, чихэр амтат цай, эргэн санагалзах цай гэсэн ийм гурван амтат цай юм. Энэ гурван амтат цайнд нь хvний амьдралын vнэр амт шингэж байдаг гэж Бай vндэстэн тайлж байна.

    Бай vндэстний хvvхэн Жинхуар Бай vндэстний гурван зvйлийн амтат цайны ирэлтийг зочиддоо тайлбарлан хэлэхдээ: мянга гаруй жилийн ємнєх Хятадын Тан улсын vед, гурван амтат цайгаар тухайн vеийн Да ли районы хамаг дээд ноён Нан жао ван гийчин зочноо дайлаж байжэ. Сvvлээр нь энэ ордны цайны зор ардын дунд уламжлагдан орж ирээд Бай vндэстний євєрмєц цай болсон юм гэлээ.

    Цvн шэн хийдийн гурван суврага бол Юньнаны хамаг эртний барилга юм. Тоосгоор байгуулсан адил бус стельтай энэ гурьан суврагын дундахь суврагыг Чиан шvн та суврага гэж нэрлэдэг юм. Бараг 69 метр єндєр, дєрвєлжин хэлбэртэй, олон саравчит, арван зургаан давхар энэ суврагыг мянга гаруй жилийн ємнєх Тан улсы дунд vеэр байгуулсан юм. Чиан шvн та суврагын ар євєр талд нь яг адилхан тєрхтєй, 42 метр єндєр ихэр суврага байрлаж байна. Энэ гурван суврага гvлсийн хєл шиг зохьцолдон уялдаад нэгэн цогц болсон нь гайхалтай.

    Да ли бол Юньнаны хамгаас єнє удаан тvvхтэй эртний хотын нэг юм. Эртний хот Да ли єнєєдєр мєн л хэдэн зуун жилийн ємнєх vндсэн байршлаа хэвээр байлгаж, зээл гудамж нь цэвэр тэгш, оршин суугчдын орон байр нь эртний дvр тєрхєєрєє байж, орчин тойрон нь маш цэвэр цэмцгэр байна. Эртний хотын том жижиг гудамжны хаа нь ч гэсэн дарамласан хээтэй давуу, гандиг чулуу, мєнгєн эдлэл зэрэг тєрєл бvрийн уламжлалт гар урлалын бvтээгдэхvvн зарж байгаа жижиг дэлгvvрээр дvvрч, жуулчдыг салан ядтал сэтгэлийг нь татаж байдаг. Онцлон Бай vндэстний євєрмєц онцлогтой дармад хээт давуугаар хийж бvтээсэн гоёлол заслын эд, хувцас хунар, малгай шахай зэрэг эд нь зураг шиг vзэсгэлэнтэй єндєрлєгийн бяцхан хотод хэмэрлэг vзэсгэлэн нэмж байна.

    Бор боровжуун эртний Да ли хот нь хvмvvст халуун дулаан сэтгэгдэл тєрvvлнэ. Хавтгай чулуу дэвссэн єргєн зам, хєхцрvv татсан хуучин байшин, хvрээ хашаан дахь цэцэг ургамал, гудамжны дундуур горчигнон урсах гол горхи, салхины аяар найгах модны намаа, цайны цэцэг худалдаж байгаа бяцхан охин, нэг нэг ширхэгээр дармал будаг будаж байгаа Бай vндэстний настан энэ бvхэн нь эртний хотын энх амгалан дvр тєрхийг харуулж байна.

    Эртний хот Да лийд мєн орчин vеийн тал нь харагдаж байгаа юм. Эртний хотын харийн хvмvvсийн гудамжинд уламжлалт гар урлалын тєрєл бvрийн бvтээгдэхvvн зарж байгаа жижиг дэлгvvрvvд байхаас гадна янз бvрийн стельтай, тєрєл бvрийн хоолтой Европ рестрон, кофийн газар, архины баар зэрэг байна. Дэлхийн олон газраас хзрэлцэн ирсэн жуулчид энд єєрийнхээ дур сонирхолоор vзэн сонирхож, амралт хийж, зарим нь урт хугацаагаар энд нутаглан сууж байгаа ч байна.