Євєр Монголын Єєртєє Засах Районы зvvн биед байрлаж байгаа Хэшигтэн хошуу хорин мянга гаруй хавтгай дєрвєлжин км талбайтай. Монгол, Хятад, Хотон, Манж зэрэг арван vндэстэн ястаны хvн ард єн шимлэг vзэсгэлэн сайхан энэ нутагт аж тєрж байна. Эрт дээр vед эзэн богд Чингис хааны шатар хамгаалах цэрэг суулгаж байснаар нь Хэшигтэн гэж нэрийдсэн юм гэнээ.

    Хэдэн жилийн ємнє би Хэшигтэн хошуугаар жуулчлан явж, тэр нутгийн унаган байгальтай танилцсан маань одоо ч нvднээ илхэн. Хєвєє хязгаар нь харагдахгvй хєдєє тал, зочинсог зантай нутгийн хvн ард, нутаг усны аль бvхэн нь очсон хvн болгонд мартахын аргагvй сэтгэгдэл тєрvvлж байдгийг юн єгvvлэх билээ.

    Хэшигтэн хошуунд хоёрдох удаа хvрч байгаа нэгэн жуулчин бидэнд хэлэхдээ: Хэшигтэн хошуу надад хамгаас гvvн суугдал vлдээлээ. Єн єргєн Гvнгрийн тал, vзэсгэлэн сайхан Далай нуур, ангилам сайхан сvvтэй цай, монгол ах дvv нарын зочинсог сайхан заныг би хэзээ ч мартахгvй гэлээ.

    Єн шимлэг гvнгрийн тал, vзэсгэлэн сайхан Далай нуур, Ганган нуур энэ гурав бол чандмань эрдэнэ шиг тал нутгийн єрцнєє гялалзна. Энэ нутгийн хvн ард байгаль орчны хамгаалалтыг сайн хийснээр таван зуу гаруй тєрлийн зэрлэг ургамалтай. Хун, чигчvvхий, дэгли зэрэг зуун гучин гурван тєрлийн жигvvртэн шувууд нуурын усан, нутгийн бэлчээрээр амьдарч байдаг аж.

    Зvйлийн цэцэг дэлгэрсэн зуны улирал болохтой зэрэг зvг бvрийн жуулчин гийчид Хэшигтэн хошууг зорин ирнэ. Энггvй ногоон торго шиг єргєн их хєдєє талд, тана сувд цацсан шиг тарган хонь ямаан сvрэг тархан бэлчиж, бємбгєр цагаан гэрvvд энд тэнд байрлан, морьлон ирсэн жуулчин гийчдийн сониуч нэг нь хурдан хєлгєєр талыг зvсэн давхиулж, бас зарим нь алаг цэцэг мяралзсан бэлчээр дунд хэвтэн, хєх тэнгэр хєхрєх уулыг ширтэн, их байгалийн тэнэгэр хєдєєд чєлєєтєй жуулчлана.

    Монголчууд хvч чадалтай, сvс зоригтой, халуумсаг зочинсог зантай байдгыг хэн болгон андахгvй. Зуны дэлгэр цагт, євс бэлчээр хєхрєн ногоорч, нар хур тэнцээд ирэхээр, Гvнгрийн талд овоо тахих єргєн цуглаан болдог.Хэшигтэн хошууны уугууль иргэн Буянтєгєс нутгийнхаа овоо тахих онцлогийн тухай ингэж танилцуулж байсан юм. Тэрээр хэлэхдээ: Манай Хэшигтэнчvvд Баяновоогоо тахьдаг юм. Жил болгоны билгийн улиралын 5-р сарын 13-ны єдєр, ламтан гэгээнтнийг залж ном уншуулна. Манай Хэшигтэн хошуу овоогоо нар мандахаас ємнє тахидаг юм. Энэ нь бусад газрынхтай адилгvй юм гэлээ.

    Гvнгрийн талын Монголчууд 5-р сарын 13-ны єглєє эрт Баяновоогоо тахидаг. Тэр єглєє нь хvмvvс дєрвєн зvг найман зовхисоос Баяновоод ирцгээн, овоогоо зєвєєр гурав эргэн, бvхэл шvvс, сvv цагаан идээгээ єргєн, хадаг тавьж, маш єргєн их тахилгын ёслол vйлднэ. Тэхдээ Хэшигтний овоон тахилгад эмэгтэй хvн оролцож болохгvй. Тэр ч байтгvй эмэгтэй хvн Баяновоод хєл тавьж болохгvй ёстой. Тахилгын дараа эрийн гурван наадам хийнэ. Єнгєрсєнд монгол vндэстний эрийн гурван наадамд эрэгтэйчvvд урь мэргэжил сорьж байсан бол одоо эмэгтэйчvvд ч зодоглож, хvч чадлаа сорьдог боллоо. Хэшигтэн хошууны наадмын хурал дээр мєн шинжлэх ухаан техникээр мал аж ахуйгаа хєгжvvлсэн шилдэг сайчуулыг шагнаж байна.