Азарган тахиа мэт хэлбэртэй БНХАУ-ын газрын зургийн умарт хэсэгт тахианы толгой шиг харагддаг нутаг байдаг нь дэлхийд алдартай Євєр Монголын хєлєн буйрын тал нутаг юм. Энэ нутаг Хєлєн болон Буйр хоёр нуураар ингэж нэрлэгдсэн байна.

    Манай улсын нэрт тvvхийн эрдэмтэн Жиан Бо Заны бичсэн "євєр монголын эртний тvvх гэдэг номонд Хєлєн буйр бол умартын цєєн тоот vндэстний єлгий нутаг байсан гэдгийг бид мэдэж болно. Хятадын тvvхэн дэх Шенби, жvрчин, монгол зэрэг vндэстэн бvр хєлєн буйрын тал нутгаас vvсэн бий болж, vржин хєгжсєн бєгєєд эндээс цагаан хэрэм, хатан гол руу давхиж, улмаар тvvхийн тавцанд гарсан гэж тэмдэглэсэн нь их сонирхолтой юм.

    Хєлєн буйрын их Хянган даваанд манай улсын Орчоон, Эвээнх, дагуур зэрэг цєєн тоот vндэстэн оршин амьдарч байдаг билээ.

    Хєх хотоос галт тэргээр гарвал 2000 км-ийн замаар бvтэн гурван хоног аялж байж бид баялаг сайхан хєлєн буйрын тал нутагт хvрдэг юм.Тэнд бид цэвэр агаар, цэлмэг тэнгэр, хєвєє хязгааргvй номин тал гэж чухам юу байдгийг зvрх сэтгэлээр мэдрэн, зураг мэт номин байгалийн элгэнд согтуурах болно. Энэ бол манай улсын унаган тєрхєєрєє байгаа цєєн хэдэн тал нутгийн нэг нь юм.Нутгийн євс ногоо ямар ч тариалангийн эм, химийн бордоогvй нєхцєлд ургадаг болхоор хєлєн буйрын сvv, малын арьс шир, ноос зэрэг малын гаралтай бvтээгдэхvvн улсын дотоод гадаадын зах зээлд борлуулалт сайтай байгаа бєгєєд Япон зэрэг гадаад орнуудад ч гvйлгээ сайтай байгаа юм байна. Энэ нутгийг харахаар хvний сэтгэлд янз бvрийн домог шиг сайхан бодол єєрийн эрхгvй хєвєрч эхэлдэг. Одоо хєлєн буйрын тухай нэгэн сайхан домог єгvvлъе.

    Эрт урьд цагт гэнэ, энэ нутагт дуу бvжгэнд авяастай хєлєн гэдэг vзэсгэлэн тєгс охин байсан гэнээ. Тэр хар багаасаа буйр гэдэг ид хvчтэй, эгэлхэг зоригтой адуучин залуутай хамт єсч, янаг хайрын сэтгэлтэй болсон байна. Гэтэл арван таван толгойтой атгар хар мангас ирж нутгийг нь тvйвээгээд болдоггvй гэнээ. Эрэлхэг зоригтой залуу Буйр халдан ирсэн дайсантай халз тулан байлдаж байхад, хайртай хvнээ хамгаалхын тулд хєлєн охин нуур болон хувирч дайсныг живvvлж алсан байжээ. Yнэн хайрын хvчинд буйр залуу маань бас нуур болон хувирч, амраг хоёр залуу ийнхvv мэлмэлзсэн сайхан хоёр нуур болон тогтож, тал нутгийн ард тvмнийг vеийн vед ундаалах болсон гэдэг.