2004 оны 10-р сарын 16-н єдєр БНХАУ, Монгол улс дипломат харилцаа тогтоосны 55 жилийн ой болох юм. Энэ ойн єдрийг тохиолдуулан Хятадын олон улсын радиогийн сурвалжлагч Галсангийн Сайн-єлзий Монгол улсаас БНХАУ-д суугаа элчин зєвлєх Хараавчийн Аюурзанаг сурвалжласан байна.

    Сайн-єлзий: Та юуны ємнє манай хоёр орон дипломат харилцаа тогтоосон тvvх болон тvvний ач холбогдлыг эргэн санана уу ?

    Аюурзана: Монгол Хятадын харилцаа єнє эртний тvvхэн уламжлалтай. Аливаа улс орон єєрийн хєршєє сонгодоггvй. Хєрш гэдэг нь тvvх бидэнд єгсєн хувь тавилан, єєрчилж болшгvй бодит vнэн юм. Хєрш улсууд сайн сайсан vедээ хамтаар хєгжин дэвшиж, харилцаа саар байсан vедээ уруудан доройтожбайсныг манай хоёр орны харилцааны тvvх гэрчилнэ. Тvvхэн тодорхой шалтгааны улмаас бидний харилцаа єгсєж, уруудахын аль алийг нь туулж ирсэн. 1949 онд БНХАУ байгуулагдсанаар Монгол, Хятадын харилцаанд тvvхэн шинэ эрин vе эхэлсэн юм.

    Монгол улс БНХАУ-ыг хамгийн тvрvvнд хvлээн зєвшєєрч дипломат харилцаа тогтоосноос хойш єнєєдєр 55 жил болж байна. Хоёр орон бие биенийхээ тусгаар тогтнол, бvрэн эрхт байдлыг харилцан хvлээн зєвшєєрч, сайн хєршийн найрсаг харилцаа тогтоож, эрх тэгш, харилцан ашигтай хамтран ажиллах болсон нь хоёр орны хєгжил цэцэглэлтэд чухал ач холбогдолтой тvvхэн vйл явдал болсон юм. 60-аад оны эхээр хоёр орон найрамдал, харилцан туслалцах тухай гэрээ байгуулж, хил хязгаарын асуудлаа бvрэн шийдвэрлэж, харилцааны эрх зvйн vндсэн баримт бичгvvдийг байгуулсан нь хоёр ард тvмний найрсаг харилцаа бvх чиглэлээр єргєжин хєгжих таатай нєхцлийг бvрдvvлсэн билээ. Манай хоёр орны хооронд дипломат харилцаа тогтоож, найрсагаар хамтран ажиллах болсон нь зєвхєн хоёр орны ард тvмний язгуур эрх ашигт нийцсэн тєдийгvй, дэлхий дахины, тvvний дотор Ази, Номхон далайн бvс нутгийн энх тайван, тогтвортой байдалд тус дєхєм vзvvлсэн юм.

    Сайн-єлзий: Та хоёр орны харилцааны одоогийн байдлыг хэрхэн vнэлэх вэ ?

    Аюурзана: 20-р зууны сvvлчээр дэлхий нийтийн харилцаанд шинэ нєхцєл байдал бий болсон нь манай хоёр орны харилцаанд ч нєлєєлсєн юм. 1980-аад оны дундаас хоёр орны харилцаа аажмаар сэргэж, 90-ээд оны босгон дээр хэвийн болж хєгжлийнхєє шинэ шатанд орсон билээ.

    Монгол улсын гадаад бодлогын vзэл баримтлалд БНХАУ-тай сайн хєршийн найрсаг харилцаа, эрх тэгш, харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг олон улсын харилцааны нийтээр зєвшєєрсєн тvгээмэл зарчим, хэм хэмжээний vндсэн дээр урт хугацаанд тогтвортой хєгжvvлэх зорилтыг Монгол улсын гадаад бодлогын тэргvvлэх чиглэлийн нэг гэж заасан. Энэ нь манай улс БНХАУ-тай харилцах асуудалд онцгой анхаарал тавьж байгаагийн илрэл мєн.

    Сvvлийн жилvvдэд хоёр талын хамтын хvчин чармайлтын vрээр харилцаа, хамтын ажиллагаа, улс тєр, худалдаа, эдийн засаг, соёл, ШУТ, боловсрол, хvмvvнлэгийн зэрэг бvхий л салбарыг хамарч амжилттай хєгжиж байна. Харилцаа, хамтын ажиллагааны єнєєгийн дvр тєрх, хэв шинж, тєлєв байдлыг шинжин vзхэд дараах хэдэн нийтлэг зарчим, тодорхойлох чиг хандлагыг ажиж болно.

    Yvнд: -Хоёр тал сайн хєршийн найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааг энх тайвнаар зэрэгцэн орших тvгээмэл зарчмуудын vндсэн дээр урт хугацаанд тогтвортой хєгжvvлэх тууштай бодлого явуулж байна.
-Хоёр тал бие биеийн тусгаар тогнол, тєрийн бvрэн эрх, нутаг дэвсгэрийн бvрэн бvтэн байдал, хєгжлийн замын сонголтыг харилцан гvнээ хvндэтгэж байна.

    -Худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагаа эрх тэгш, харилцан ашигтай байх зарчмын vндсэн дээр тогтвортой хєгжиж байгаа бєгєєд энэ талын нєєц бололцоог бvрэн дvvрэн ашиглах хэрэгцээ, сонирхол аль аль талдаа байна.

    -Олон улсын харилцаанд, тvvний дотор АНД-н бvс нутгийн энх тайван, тогтвортой хєгжил, хамтын ажиллагааг бэхжvvлэхэд чиглэсэн бие биенийхээ санаачилга, хvчин чармайлтыг харилцан дэмжих, хамтран ажиллах талаар байр суурь, хvсэл зорилго нийлж байна.

    Бодит сонирхол, нийтлэг эрх ашгийн эдгээр уулзвар нь хоёр орны сайн хєршийн найрсаг харилцааг тогтвортой хєгжvvлэх тулгуур vндсийг баттайгаар бvрдvvлж байгаа юм. Ийм болохоор хоёр талын хамтын ажиллагаа шинэ шинэ хэлбэр агуулгаар улам баяжиж, улам бvр ажил хэрэгч байдал руу шилжин бэхжин гvнзгийрч байна. Хоёр талын итгэлцэл гvнзгийрч байгаа нь харилцааны цаашдын тєлєвт нэн чухал vндэс суурь болж єглєє. Хятадын олон нийтийн Монгол орны талаарх vзэл бодол, ойлголт нь єєрчлєгдєн шинэчлэгдэж байна гэж vздэг. Манай ард тvмэн ч єнєєгийн "шинэ" Хятад улсыг таньж мэддэг болж, vзэл бодол нь шинэчлэгдэж байна. Энэ бол сvvлийн 10 гаруй жилийн харилцаа, хамтын ажиллагааны бас нэг vнэт зvйл мєн.

    Монгол, Хятадын харилцаа шинээр хєгжиж байсан 1994 онд хоёр тал "Монгол улс, БНХАУ-ын Найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааны тухай Гэрээ "-г шинэчлэн байгуулсан нь Монгол, Хятадын сайн хєршийн найрсаг харилцааны хvрсэн тvвшинг улам бататгаж, харилцааг урт удаан хугацаанд тогтвортой хєгжvvлэх зарчим, эрх зvйн vндсийг тодорхойлж, харилцаа хамтын ажиллагааны vндсэн чиглэлvvдийг заасан тvvхэн ач холбогдолтой баримт бичиг болсон юм.

    Хоёр тал " бие биеийн тусгаар тогтнол, бvрэн эрхт байдал, нутаг дэвсгэрийн бvрэн бvтэн байдлыг харилцан хvндэтгэх, харилцан vл довтлох, дотоод хэрэгт vл оролцох, эрх тэгш, харилцан ашигтай байх, энх тайвнаар зэрэгцэн орших зарчмын vндсэн дээр хоёр улсын сайн хєршийн найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааг хєгжvvлнэ " гэсэн зарчмын чухал заалтыг энэхvv Гэрээнд тусгасан нь бvх талын хамтын ажиллагааг амжилттай хєгжvvлэх удирдамж, шимтэй хєрш болж байна.

    Энхvv Гэрээний заалт, vзэл санааны дагуу хоёр орны харилцаабvх салбарт идэвхтэй хєгжиж, дээр єндєр хэмжээний уулзалт, яриа тогтмолжиж, харилцааны эрх зvйн vндсийг бататгасан олон гэрээ, хэлэлцээрvvд байгуулагдаад байна.

    1989 оноос хойш хоёр орны ерєнхийлєгч, ерєнхий сайд, тєрийн эрх барих дээд байгууллагын тэргvvн, Гадаад хэргийн сайд нарын зэрэг дээд, єндєр хэмжээний тєлєєлєгчид харилцан айлчилснаар харилцаа, хамтын ажиллагаа шинэ єндєр тvвшинд хvрсэн билээ. Эдгээр айлчлал хоёр орны ард тvмний найрамдлыг бэхжvvлэх, харилцааг єргєтгєн хєгжvvлэх, харилцан ойлголцоо, итгэлцлийг бэхжvvлэхэд ихээхэн ашиг тустай болсон юм. 2003, 2004 оны дээд хэмжээний уулзалт, яриа хэлэлцээ болон 2003, 2004 оны хамтарсан мэдэгдлvvд нь манай хоёр улсын харилцаа, хамтын ажиллагааг шинэ зуунд чанарын шинэ шатанд гаргаж, хоёр улсын хооронд харилцан итгэсэн, сайн хєршийн тvншлэлийн харилцаа тогтоосон нь чухал ач холбогдолтой болсныг тэмдэглэхэд таатай байна.

    Монгол, Хятадын харилцаанд зарчмын шинжтэй шийдвэрлэгдээгvй асуудал байхгvй. Хоёр тал харилцааны ямар ч асуудлыг яриа хэлэлцээний замаар эв зvйгээр шийдвэрлэх бололцоотой гэдгийг манай хоёр талын сvvлийн жилvvдийн харилцааны туршлага харууллаа.

    Монгол, Хятадын худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагаа эрчимтэй хєгжиж байна. Хоёр орны худалдаа, хєрєнгє оруулалтын хэмжээ жил ирэх тутам єсєн нэмэгдэж, Хятад улс Манай гадаад худалдаа болон хєрєнгє оруулалтанд тэргvvн байр эзэлсэн хэвээр байна. Монгол, Хятадын хооронд 2003 онд хийгдсэн гадаад худалдааны нийт хэмжээ 448.1 сая ам. доллар болж ємнєх оноос 31.1 хувиар єссєн байна. Хятад улс манай нийт гадаад худалдааны эргэлтийн гуравны нэгийг дангаараа гvйцэтгэж байгаа бєгєєд 2003 онд манай улсаас Хятад улс руу хийсэн экспорт 276.6 сая ам. долларт хvрч 27 хувиар, Хятад улсаас импортоор авсан бараа бvтээгдэхvvн 171.5 сая ам. долларт хvрч 23 хувиар тус тус єссєн байна.

    2003 оны эцсийн байдлаар БНХАУ-ын хєрєнгє оруулалттай 1000 орчим аж ахуйн нэгж 332.8 ам. долларын хєрєнгє оруулалтыг манай улсад оруулан vйл ажиллагаагаа явуулж байна.

    Хоёр талын аялал, жуулчлалын хамтын ажиллагааг шинэ агуулгаар баяжуулан хєгжvvлэх vндэс суурийг тавилаа. Хоёр улсын хооронд "Аялал жуулчлалын салбарт хамтран ажиллах тухай Хэлэлцээр" байгуулсан бєгєєд Ху Жинтао дарга Монгол улсад тєрийн айлчлал хийхдээ Хятадын Засгийн газар Монгол улсыг "БНХАУ-ын иргэд єєрийн зардлаар жуулчлах орнуудын жагсаалтад" оруулах болсноо мэдэгдсэн нь хоёр орны уг салбарын хамтын ажиллагааг хєгжvvлэх бодит бололцоог нэмэгдvvлсэн гэж vзэж байна.

    Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны салбарын харилцааны агуулгад чанарын дэвшил гарч байна.

    БНХАУ-д суралцагсадын тоо жилээс жилд нэмэгдэж , Хятадын засгийн газрын тэтгэлгээр 2003-2004 оны хичээлийн жилд манай улсаас 81 оюутан, 100 мэргэжил дээшлvvлэгч, нийт 181 хvн суралцаж байгаагаас гадна хувийн зардлаараа суралцдаг оюутан, сурагчид Бээжинд 300 орчим, бусад хотуудад ойролцоогоор 500 орчим байгаа гэсэн баримжаа тоо бий.

    Монгол, Хятадын харилцааны байдлыг бvхэлд нь дvгнэж vзэхэд дээд єндєр хэмжээний айчлал тогтмолжиж, итгэлцэл, ойлголцол нэмэгдэж, харилцааг сайн хєршийн, харилцан итгэсэн тvншлэлийн шатанд гаргасан бєгєєд бvх талын харилцаа, хамтын ажиллагаа эрчимтэй хєгжиж, манай улсад хєгжлийн нэн таатай гадаад орчинг бvрдvvлж байна. Хятадын шинэ удирдлага гадаад бодлогын хувьд ємнєх бодлогоо уламжлан хєрш зэргэлдээ орнуудтай харилцаагаа хєгжvvлэхэд чухалчлан анхаарч байгаа нь хамтын ажиллагааны тодорхой асуудлыг шийдвэрлэхэд нэн таатай нєхцлийг бvрдvvлж байна. Манай улсын хувьд энэхvv боломжийг vр дvнтэй, зєв ашиглах шаардлагатай байгаа юм.

    Сайн-єлзий: Хятад, Монгол хоёр орон дипломат харилцаа тогтоосны 55 жилийн ойг тэмдэглэж байгаа энэ сайхан єдєр сурвалжлагч намайг хvлээн авсан танд их баярлалаа. Танд эрvvл энх, сайн сайхныг хvсэн ерєєе.
Аюурзана: За баярлалаа, радиогийн хамт олон болон радио сонсогч та бvхэнд сайн сайхныг хvсэн ерєєе.
Энэхvv сурвалжлагыг бvрэн эхээр нь сонсохыг хvсвэл 10-р сарын 15-ний єдєр нэвтрvvлэх Хятадын олон улсын Радиогийн монгол хэлний нэвтрvvлгийн газрын "Найрамдлын гvvр нэвтрvvлэг" хvлээн авч сонсоорой.