НYБ—ын гэгээрэл боловсрол, шинжлэх ухаан соёлын ажил эрхлэсэн байгууллага Пин ёгийн эртний хотыг 1997 онд "Дэлхийн євийн жагсаалта" –д хамруулсан байна. Дэлхийн євийн хорооноос Пин ёгийн эртний хотыг vнэлж тэмдэглэхдээ, Пин ёгийн эртний хот бол хятадын нутаг дахь хамгийн бvрэн бvтэн хадгалагдаж байгаа эртний сяний хот юм. Тэр нь хятадын тvvхийн хєгжлийн явцад хvмvvст ер бусын соёл, нийгэм, эдийн засаг, шашны хєгжлийн бvрэн тєгєлдєр уран зургийг харуулсаар ирсэн юм гэжээ.

    Пин ё нь Хятадын Шань си мужийн тєв хэсэгт байрладаг. Энэхvv цэргийн сэргийлэн хамгаалалтад зориулсан аугаа сvрлэг бат бэх хот бол Хятадын эртний хотын дvр тvрхийг хамгийн бvрэн бvтэн хадгалж байгаа єнє удааны соёл тvvхтэй хот юм. Пин ёгийн эртний хотыг манай тооллын ємнєх 9-р зууны орчмоор эхэлж байгуулсан байжээ. Энэ хот их тєлєв дєрвєлжин хэлбэртэй байж, талбай нь 2.25 хавтгай дєрвєлжин километр байдаг юм. Пин ёгийн єнєєгийн байгаа гол барилга болон тогтоц нь одоогоос 600 гаруй жилийн ємнєх Мин улсын Хvн vгийн гуравдугаар он буюу манай тооллын 1370 оны орчмоор бvрэлдэн тогтсон байна. Энэ бол Хятадын Хань vндэстний хэдэн мянган жил туршийн уламжлалт соёлын vзэл санааг харуулсан Хятадын Мин улс Чин улс(1368—1911 он)-ын vеийн барилгын урлагийн тvvхийн музей юм.

    Пин ёгийн эртний хотын хэрмийг 2800 гаруй жилийн ємнєєс байгуулсан байлаа. Тухайн vед тэр нь шавар хэрэм тєдий байжээ. 1370 онд шавар хэрмийг єєрчилж, тоосго чулуугаар байгуулсан бєгєєд тасралтгvй бэхэлж ирсэн байлаа. Энэ хэрэм нь єнєє ч хэвээрээ байсаар юм. Энэ хотын єндєр нь 12 метр, хотын хэрмийн урт нь 6.4 километр байж, хэрмийн хоёр хажууг хєх тоосгоор жийргэлж, дунд нь шороо хандаж байгуулжээ. Эртний хотын дєрвєн булан дээр бvр булангийн асартай, хэрмийн оройгоор нь нийт 3000 сэхээтэй бєгєєд харуулын цамхаг 72 байдаг. Уламжлал яриагаар бол энэ нь Кvн зийн 3000 шавь, 72 эрдэмтний бэлэг тэмдэг болгож ингэж байгуулсан юм гэнэ. Хотоо тойроод хот хамгаалалтын голтой байж, тvvний єргєн гvн нь бvр 3 метр гаруй байдаг. Хотын хаалганы гадна талд орж гарах болон сэргийлэн хамгаалалтад зориулсан дvvжин гvvр байдаг.

    Пин ёгийн эртний хотыг мэлхий хот ч гэдэг. Хотын хэрмийн хэлбэр тєрхєєс нь болж ийм нэртэй болсон юм гэдэг. Пин ё хотод нийт 6 хаалгатай. Ємнє хойно хоёр талдаа нэг нэг хаалга, зvvн баруун хоёр талдаа хоёр хоёр хаалгатай. Ємнє талын хаалга нь мэлхий хvзvvгээ сунгасан юм шиг харагддаг. Хаалганы гадна талд хоёр худагтай. Yvнийг нь мэлхийний нvд гэдэг. Хойт талын хаалганы хэлбэр нь зvvн тал тийшээ мурийсан мэлхийн сvvл шиг харагддаг. Энэ нь бvх хотынхоо хамгийн дор газар болохоор хотод хурсан хур ус бvхнээрээ vvгээр урсан гадагш гардаг. Зvvн баруун хоёр талын хоёр хоёр хаалга нь бvр толгойн тал тийшээ мурийж, мэлхийний хєл шиг харагддаг байна. Хятадын уламжлалт соёлд мэлхийг урт наслахын бэлгэ тэмдгээр vздэг тул эртний хvмvvс мэлхий сахиулсаны ид хvчинд тvшгэлж, Пин гvгийн эртний хотыг бол чулуу мэт бат бэхи байлгаж, єнє мєнхжvvлэх гэсэн гvн гvнзгий утга санааг ахуулж ингэж байгуулсан байжээ.

    Пин ёгийн эртний хотын дотор зам гудамж, дэлгvvр хоршоо, иргэдийн орон сууц зэрэг нь цєм уламжлалт тогтолцоо тєрх байдлаа хадгалсаар байгаа юм. Гудамж нь тоонолжин хэлбэртэй, дэлгvvр хоршоо, зоогийн газар, зочид буудал нь цєм гудамжны хоёр талаар байрлаж, зонхилох байшин барилга нь 3 юм уу 5 тасалгатай, хєрслєг зузаан вааран дээвэртэй, хана шалыг нь модоор чимэж, нvvрэн талын тєв дундаа хаалгатай байж, дээр доор хоёр давхартай бєгєєд дээр давхарт нь эд бараагаа хадгалж, доор давхарт нь лангуу тавьсан байдаг.

    Хєдєрлєг єндєр саравчтай, саравчныхаа доор талаар єнгийн будгаар зурсан хээ угалзтай, гэрийн нурууны сэжvvрт сийлбэр хийж будаг тавьсан зэргээс нь эрт узуурын єнгє байдал тодорхой харагддаг. Yvний ар талд нь иргэдийн орон сууц байдаг. Эдгээр орон сууцны олонхи нь гэр хvрээ барилга байж, гэр хvрээнийхээ дотор хаалган дээрээ сvмийн дээвэр шиг сэрэвгэр саравчтай байдаг. Пин ёд єнєє Мин Чин улсын vед байгуулагдсан эгэл жирийн иргэний орон сууц 4000 гаруй байна. Yvний доторх 400 гаруй нь яг хэвээрээ байсаар байна. Энэ бол Хань vндэстний районы хамгийн бvрэн бvтэн хадгалагдаж байгаа эртний иргэдийн орон сууц юм. Эдгээр барилга болон эртний хот нь Мин улсын vеийн барилгыг судлахад бодит материал хангаж байна.

    Пин ёд эртний дурсгалт зvйл их байдаг. Жишээлбэл хотын зvvн хойт биед байрладаг Чжэнь гvє сы хийдийн Вань фvє дянь дуган бол єнєє хятадад 3-рт орж байгаа эртний модон бvтэцтэй барилга юм. Єнєє мянга гаруй жилийн тvvхтэй болоод байна. Дуган дотор байгаа манай тооллын 10-р зууны vеийн будагтай ховор нандин шуумал барималууд бол хятадын эрт дээр vеийн будагтай ховор нандин шуумал барималуудыг судлах vлгэр загвар болох юм. Энд бас манай тооллын 6-р зууны vед байгуулсан Шуан линь сы хийд гэж бий. Уг сvмийн 10 гаруй том дуганд 13-17-р зууны vеийн будагтай шавар баримал 2000 гаруй байж, "Хятадын эртний будагтай баримал шуумлын урлагийн эрдэнэсийн сан" гэгдэж байгаа юм. Yvнээс гадна эртний хотод эртний сийлмэл хєшєєнvvд 1000 гаруй байна.

    Пин ёгийн эртний хот нь хятадын ойр vеийн банк санхvvгийн тvvхэнд онцгой байр суурь эзэлдэг юм. 1824 онд Пин ёд хятадын анхны банк болох "Ри шэн чан" мэндэлсэн юм. Энэ нь бэлэн мєнгєєр аралжаалдаг байсан уламжлалыг зоосон тэмдэгтээр орлуулсан байна.Тvvнээс хойш "Ри шэн чан"-гийн ажил тєрєл бvх хятадад нэвтэрсэн тєдийгvй Япон, Сингапур, Орос зэрэг оронд ч нэвтэрч, хорвоогийн анхны банк гэж алдаршсан юм. "Ри шэн чан" банкны ахиулалтайгаар Пин ёгийн банкны ажил vйлс тvргэн хєгжиж, хамаг их хєгжсєн vедээ энд 22 банктай байж, тухайн vеийн хятадын банкуудын тал хувийг эзэлж, хятадын банк санхvvгийн ажил тєрлийн тєв нь болж байжээ.

    Єнєєгийн Пин ёгийн эртний хотын баруун их гудамж бол даруй 100 гаруй жилийн ємнєх банк санхvvгийн гудамж юм. Єнєє энэ баруун гудагж мєн л пvvс дэлгvvрvvд зай завсаргvй vргэлжилж, наймаа шуумаа хєл хєдєлгєєн ихтэй байсаар байна. Энэ олон пvvс дэлгvvрvvдийн дотор хятадын орчин vеийн банкны анхны загвар болсон "Ри шэн чан" ч байгаа билээ. Нэг их сvртэй биш намхан богинохон энэ нэгж дотоод гадаадыг хамарсан банк санхvvгийн сvлжээний тєв байсан ажээ.

     Эртний Пин ё нь сацрангуй тvvхтэй юм. Єнєєгийн Пин ё ч Амьжирлын хvчин бялхаж байна. Нэгэн эн хотын хэрэм шинэ эрний Пин ёгийн сяний хотыг хоёр єєр хэв намбатай ертєнц болгож хувиажээ. Хотын хэрмийн дотор талын зээл гудамж, пvvс дэлгvvр, байшин барилгууд нь 600 жилийн ємнєх байдал тєрхєє хадгалсаар байна. Хотын хэрмийн гадна талынхыг нь шинэ хот гэдэг. Энэ бол эртний болон орчин vеийн барилга хувь хувьдаа нэг цогц болж, бие биедээ vзэмж нэмсэн, сэтгэл хорогдом аятай сайхан газар юм.