Ятга бол монгол vндэстний эртний чавхдах хєгжмийн нэг тєрєл болно. Манай тооллолын 12-р зууны vеэр Євєр монголын Шилийн гол, Ордос, Хорчин, Харчин зэрэг газар нутгаар дэлгэрч, удаан жилийн турш, монголчуудын хєгжимдєх авьяат vйлчлэхдээ хэлбэр янз болон утасны тоо vлэмж цєнєєр илэрчээ.

    Тэгвэл монгол ятгыг мєнгийн замд нь хєтєлсєн хvнийг дурдахтай зэрэг Євєр монголын урлагийн сургуулийн багш Нарангэрэлгийг юуны ємнє дурдах ёстой. "Монгол ятгыг дэлхийн тавцанд гаргах хvсэл над байна, учир нь монгол ятга бол vндэстний єв хєрєнгє болохоор барахгvй, чавхдах хєгжимдvvр дотор уламжлаараа дэлхий дахинд нэртэй юм" гэж Нарангэрэл хорин жилийн ємнє хэлж билээ.

    Энэ жил 65 настай Нарангэрэл аль эрт тэтгэвэрдээ гарсан боловч, хойч vеийг хvмжvvлэх хvнд vvргийг хvлээн авч єнєє болтол эх сургуульдаа уригдан vлдэж багшилсаар байна.

    Тэрээр монгол ятгыг сурч сvвэгчлэх, эмхэтгэж бичлэг хийх, єєрчлэж шинчлэх талаар ойггvй зvтгэл vзvvлсэн юм. тэр урид хожид малчих орон, ахамад ятгачныг удаан жилээр сурвалжлан явж, эрт дээдээс монгол оронд дэлгэрч байсан хєглєх арга, чавхдах мэргэжлийг тал талаасаа ажиглан шинжиж, элбэг дэлбэг эх материалынхаа суурин дээр єєрчлєлт шинчлэл хийсэн байна. Тэрээр "Хэлбэр хийцийг уулынхаас улам нарлийлаг бєгєєд олон янзын хэрэгцээд зохицуулан, утасны тоог 10 буюу 12 байсныг 16, 18 болгон нэмэгдvvлж, хєгжмийн арга барилыг улам баялагжуулснаар єнєєгийн хэрэглэж бий монгол ятга нь аясын цараа уудам, эгшиг яруу, дуугарц сайтай" гэж мэргэжилтэд vнэлсэн байна. Монгол ятгын шинчлэлийн vр бvтээл нь 1990 онд Хятадын соёлын яамны "Шинжлэх ухаан техник мэргэжлийн дэвшил"-ийн шагнал хvртэж, 1992 онд Євєр монголын соёлын тангимын "Шинжлэх ухаан судалгааны vр бvтээл"-ийн шагнал хvртжээ. "Монгол ятга" гэх сурах бичиг, "Монгол ятгын хєгжимдэл" гэх ном хийгээд "Ятгын vvсэл гарлын судлал" зэрэг эрдэм шинжилгээний бvтээл нь Хятадын соёл урлагийн vйлст жигтэй нэмрээ vзvvлсэн юм.

    Нарангэрэл гуай 1960 онд Євєр монголын урлагийн сургуульд анх ятгын тусгай хэчээлийг vvдэн байгуулснаас хойш, 200 гаруй ятгачнийг хvмvvжvvлж, Франц, Япон, Монгол зэрэг оронд ч олон шавь хvмvvжvvлж єгсєн билээ. Тvний єєрєє найруулж хєгжимдсэн "Баясгалант саальчин" "Хонь хайчлах дуу" "Тал нутгийн єглєєн уянга" зэрэг хєгжим нь олны сэтгэлд хvрч, "Ятгын тусгай тvvвэр" бичлэг нь ч сонсогч олны сэтгэлийн чимэг болсоор байна.

    Нарангэрэл гуай єнєє Хятадын дуу хєгжмийн нийгэмлэгийн ятгын судалгааны орлогч дарга, Хятадын умартын тал нутгийн дуу хєгжим, соёл судалгааны чуулганы байнгын хэрэг эрхэлэгчээр ажиллаж байна. Нарангэрэл гуай єнєє vр хvvхэдтэйгээ аз жаргалтай амьдарч, сургуульдаа дахин уригдаж, шалгалт хийх, шавь нараа гадар оронд танилцуулж суралцуулах гээд яарч яваа. Тэр бол нэгэн эгэл борогжуун ээж, эрдэм чадвартай багш, эх орны урлагчин, эрин цагийн гэчээлийн бичиг билээ.