Хятад улсад 55 vндэстний цєєнх оршин амдарч байгаагийн дотор, Монгол vндэстэн бол хvн амаар нэлээд олон vндэстний тоонд ордог юм. Єнєєгийн байдлаар, тэд голцуу Хятадын умард нутгийн Євєр Монголын Єєртєє Засах Районд тєвлєрєн сууж байна.

    Хятадын Монгол vндэстэн бусад vндэстнvvдтэй хамтаар Хятадын цацарангуй тvvх соёлыг vvдэн бvтээсэн юм. Урт удаан тvvхэн явцад тэд бусад vндэснvvдтэй эе найртай зэргэцэн оршиж харилцан суралцаж хамтаар хєгжиж ирсэн бєгєєд єєрийн vндэстнийхээ онцлог бvхий соёлын євєрмєц євєє хэвээр уламжлан тєгєлдєржvvлсээр ирсэн билээ. Євєр Монголын Єєртєє Засах Районы Ордос Монголчуудаар авч хэлэхэд тэдний хувцас хунар болон гоёл чимэглэл нь маш онцлог байдаг юм. Ялангуяа хурим найрын vеийн тэдний хувцас ємсгєлийг загвар ємсєгчдийн тоглолт гэж хэлж болох юм. Зєвхєн Ордос Монголчуудын толгойн гоёл чимэглэлээр авч хэлэхэд, Охид харьд мордохоосоо ємнє нь бvр ганцхан гєрмєл гэзэг гєрдєг бєгєєд гэрлэх єдєр нь болоход ахмад буурал нь тvvнд зориулан vсийг нь салгах сёлол хийж, хоёр хэсэг болгон гєрснийхєє дараа, хvргэний талын хvргэж ирсэн зvvлт чимэглэлvvдийг зvvлгэж єгдєг байна. Толгойн гоёл чимэглэлийн эд нь мануу, шvр, эрдэнийн чулуу, алт мєнгєний гоёлын чимэг зэрэг даруулгатай хэмэрлэг юм уу торгон ороолт байдаг юм.

  Хурцаа бол Бээжинд ажиллаж байгаа Монгол охин юм. Тэр хэлэхдээ: "Монгол vндэстний хувцас ємсгєл нь маш гоё vзэсгэлэнтэй байдаг. Би Монгол хувцасыг маш сонирхдог юм. Монголчууд эрэгтэй эмэгтэй хєгшин залуу гэсэнгvй бvр тэрлэг ємсєх дуртай байдаг, ялангуяа баяр наадам болоход бvр олон єнгийн тэрлэг ємсєж оролцдог нь тун vзэсгэлэнтэй байдаг юм" гэжээ.

    Гэхдээ нутаг нутгийн Монголчуудын хувцас ємсгєл нь хэьв загвар, єнгє талран, гоёл чимэглэл зэрэг талаараа бас єєр єєрийхєє євєрмєц онцлогтой байдаг. Буриад Монголчуудын хувцасаар жишээлж ярихад Буриад Монгол бvсгvйчvvдийн тэрлэг нь хэдэн хэсгээс бvрдсэн урт тэрлэг байдаг. Yндэстний хувцас ємсгєлийн судлагааны ажил хийж байгаа Ян Юань Буриад Монголчуудын хувцасны онцлогийн тухай танилцуулахдаа: "Буриад Монгол бvсгvйчvvд vндэстнийхээ баатар Балжин хатныг дурсгахын тєлєє тийм тэрлэг ємсєх болсон гэж ардын дунд уламжлагдсан домогт гардаг юм. Балжин хатан харийн тvрэмгийллийг эсэргvvцэн, Бурадчуудаа дагуулан тулалдаад тийлэгдэж баригдсан боловч, бууж єгєхгvй хатуу зоригтой байсан учир, дайсан этгээд нь Балжин хатныг мєчилж хєнєєсєн байжээ. Буриадчууд тvvнийг дурсгахын тєлєє хувцасаа тэгэж оёж ємсєх болсон юм" гэжээ.

    Ян Юань хэлэхдээ, Энэ vлгэр нь хэдийгээр харгис хэрцгий vйл хэргийг єгvvлсэн боловч, vдндэстний хувас хунар болон гоёл чимэглэл нь vндэстний шинж тэмдгийн хувиар оршиж байгааг энэ нь харуулж байгаа юм. Тvvхэн дээр, Монгол vндэстэн 40 гаруй аймаг бvлэгтэй байсан бєгєєд аймаг бvлэг болгон нь бvр єєр єєрийн онцлог бvхий хувцас ємсгєлтэй байжээ. Хожим нь Чингис хаан олон аймгийг нэгтгэж, Монгол vндэстэн бvрэлдсэн бєгєєд олон аймггийн нийлэл нэгдэл нь Монголчудын хувцас ємсгєл болон гоёл чимэгллийг олон янзын болгосон юм.

    Цаг эрин улирч хєгжихийн хирээр, ойр vеийн болон орчин vеийн Монголчуудын хувцасы соёлд ч тодорхой єєрчлєлт гарсан байна. Малжих нутагт амьдарч байгаа зонхилох тооны Монголчууд мєн уламжлалт тэрлэг, гутлаа ємсєєр байгаа боловч, зарим тариалах нутагт амьдарч байгаа Монголчууд нь тэрлэг ємсєхєє больж, Монгол vндэстний хувцасны онцлог бvхий богино хvрэм болон ємд ємсєх болжээ. Хотод ажиллаж амьдарч байгаа Монголчууд костюм болон шинэ загварын хувцас ємєсцгээж байна.

    Yндэстэн бvхэн бvр цаг эрины улирал хувьслыг дагаж хєгждєг жамтай. Уламжлалт тэрлэг, гутал нь газар тарианы юм уу орчин vеийн хотын амьдралын шаардлагад нийцэхгvй нь илхэн байдаг учраас тvvнийг єєрчилєх зайлшгvй шаардлага гарсан юм. Гэвч Хятадын умард нутгийн єнє эртний vндэстний нэг болсны хувьд Монгол vндэстний хувцас ємсгєл болон гоёл чимэглэл нь єєрийн гэсэн уламжлалаа хадгалсаар ирсэн байна гэж Монгол vндэстний соёлын судлагааны ажил хийж байгаа Монгол эрдэмтэн Оюунбат vзсэн байна.

   "Монгол vндэстний хувцас ємсгєл болон гоёл чимэглэл бол тал нутгийн соёлын нэг хэсэг юм. Амьдралын болон vйлдвэрлэлийн хэлбэр нь єєрчлєгдєж байгаагийн улмаас Монгол vндэстний хувцас ємсгєл болон гоёл чимэглэлийн соёлд ч єєрчлєлт гарч байгаа бєгєєд Монгол vндэстний гоо сайхны vзэл ойлголтыг харуулсан шинэ шинэ хувцас ємсгєл болон гоёл чимэглэлийн зvйлvvд байнга бvтээгдэн гарч байна. Над шиг хотод амьдарч байгаа хvн ч гэсэн энгийн цагтаа Монгол тэрлэг ємєхгvй боловч, баяр наадам юм уу чухал арга хэмжээнд оролцохдоо бас Монгол тэрлэгээ ємсдєг юм" гэж Оюунбат хэллээ.

    Yндэстний хувцас ємсгєл болон гоёл чимэглэл нь ард олны таашаалыг хvлээж сонирхогдвол сая уламжлагдан хєгжиж чадах юм гэж эрдэмтэн Оюунбат vзсэн байна. Монгол vндэстний хувцас гоёлын урлаг нь єнєє Хятадын vндэстний ардын соёлын хамгаалалтын тєслийн хvрээнд хамрагдаж, Засгийн газар болон нийгмийн олон этгээдийн анхаарлыг татаж байна. Монгол vндэстний хувцас ємсгєл болон гоёл чимэглэл нь хуучны эд зvйлсийн хувиар музейд орохгvй бєгєєд цаг эриний хєгжлийн дагуу шинэчлэгдэн хєгжиж, нэн олон хvний сонирхлыг татаж таашаалыг хvлээх болно гэж Оюунбат vзжээ.