Хятадын баруун хойт нутгийн Синьзянгийн Уйгарын Єєртєє Засах Районы Тэнгэр уулын хормойд оршдог Баянголын Монгол Єєртєє Засах Жоугийн Хэзин сянь бол Синьзянд монголчуудын хамгийн олон тєвлєрєн сууж байгаа газар юм. 40,000 гаруй хавтгай дєрвєлжин километр талбайтай уг сяньд нийт 170,000 гаруй хvн ам оршин амьдарч байгаа бєгєєд тvvний дотор 30,000 гаруй монголчууд байдаг билээ. Баянголын Монгол Єєртєє Засах Жоугийн монголчуудын зонхилох нь торгодчууд байдаг ба Хэзин сяний монголчуудын ихэнх нь ч торгодчууд байдаг юм. Монгол, Хань, Уйгар, Хотон зэрэг 25 vндэстний ард иргэд энэ нутгийн унаган байгальд тvшин, усны тунгалаг, євсний соргогийг дагаж vе улиран мал маллаж аж тєрж ирсэн байна. Нутаг усныхаа аж ахуйн хєгжлийн байдлын талаар Баянголын Монгол Єєртєє Засах Жоугийн Хэзин сяний орлогч дарга Насанцогт сурвалжлагчид ингэж танилцуулсан юм.

    Тэр хэлэхдээ, 2003 оны байдлаар, Баянгол Жоугийн малын нийт тоо нь 1,540,000-д хvрэв. Тvvний дотор хонь ямаа 800,000, vхэр 440,000, сарлаг 100,000, улаан vхэр 100,000, адуу 100,000-д тус тус хvрсэн байна. Єнєє манай жоугийн GDP-гийн нийт єртгийн хэмжээ нь 300,000 юаньд хvрч байна. Бид Баябулагаар бааз болгож, байгалийн нєхцєл байдлалдаа зохицсон мал аж ахуй хєгжvvлэн, малын ашиг шимээ дотоод гадаадын зах зээлд єргєнєєр борлуулж байна гэжээ.

    Чинээлэг нийгмийг тал бvрээр байгуулж, социалист орчин vеийн байгуулалтын ахицаа тvргэтгэх явцад тариалан аж ахуй болон мал аж ахуй нь эдийн засгийн хєгжил, нийгмийн тогтвортой байдлыг хангах талаар чухал vvрэг гvйцэтгэж байгаа юм. Тариалан аж ахуй болон мал аж ахуйн vр ашгийг дээшлvvлэх явдал бол хєдєє аж ахуйн байр суурийг бэхжvvлэн, улс ардын аж ахуйг vргэлжлэн эрvvл саруулаар тогтвортой хєгжvvлэхийн vндсэн хэрэгцээ шаардлага болох тєдийгvй бас чинээлэг нийгмийг тал бvрээр байгуулахад чухал ач холбогдолтой юм. Хэзин сяний малчид цаг эриний хєгжлийг дагаж, уламжлалт мал ахуйн хэлбэрээсээ орчин vеийн мал аж ахуйн хэлбэр тийш шилжиж, малын тоо толгойг хєєцєлдєх биш харин аж ахуйн хєгжлийн чанар тєвшин болон цаашид хэлбэрэлтгvй хєгжих хэтийн тєлєв, экологийн тэнцvvртэй байдал зэрэгт тvлхvv анхаарах болсон байна.

    Хятадын хамгийн єндєрлєг газрын тал нутаг болсон Баябулагийн тал нутаг бол Хэзин сяний мал аж ахуйн гол бааз болно. Урт хугацааны турш, Баябулагийн малчин ард хар толгойт хонь, сарлаг зэрэг єндєрлєг нутаг районы цаг агаарын байдалд зохицсон мал маллаж, мал аж ахуйн ашиг орлогоо байнга нэмэгдvvлсээр иржээ. Хэзин сяний орлогч дарга Насанцогт нутаг усныхаа хєгжлийн байдлыг танилцуулахдаа ингэж хэлсэн юм.

    Тэр хэлэхдээ, Баянбулаг нутаг нь далайн тєвшнєєс 2500—3500 метрийн єндєрт єргєгдсєн єндєрлєг газарт оршдог болохоор цаг агаар сайрэг, уур амьсгал хvйтэн улирал зонхилож байдаг юм. Хар толгойт хонь бол ийм цаг агаар, байгалийн нєхцєлд зохицдог учраас бид хар толгойт хонийг манай энэ нутгийнхаа онцгой vvлдэр болгон хєгжvvлж байгаа юм. Сvvлийн жилvvдэд бас гаднаас сайн vvлдрийн хуц оруулж, vvлдэр сайжруулах ажил хийснээр єсєлт vржилт нь улам нэмэгдэж ашиг орлого нь ч дээшилж байна гэжээ.

    Хар толгойт хонь нь Хэзин сяний малчдын орлогыг нэмэгдvvлж байгаа аж ахуйн чухал нэгэн тулгуур хvчин зvйл болсны хувьд малчдын таашаалыг єргєнєєр хvлээж байгаа юм. Хэзин сяний Баянбулаг тойргийн Баянбулаг малын фирмын ерєнхий байдлаас vзвэл, тэндэхийн малын тєрєл зvйлд хар толгойт хонины эзэлж байгаа хувь хэмжээ нь хамгийн их байгаа бєгєєд малын нийт ашиг орлогынх нь 90%-иас дээшихийг нь эзлэх болсон байна. Баянбулаг малын фирмын дарга Чидаа фирмынхаа байдлын талаар ингэж ярьсан юм.

    Тэр хэлэхдээ, Баянбулаг фирм нь 120,000 гаруй малтай, 5 салбар фирмтэй. 2003 оны байдлаар, Баянбулагийн нутагт нийт 500,000 гаруй малтай болсон бєгєєд тvvний доторхи 120,000 гаруй нь Баянбулагт байгаа юм.

    Баянбулаг фирмын малын дотор нь хар толгойт хонь зонхилож 110,000 гаруй толгойд хvрч байна гэлээ.
Олон зуун жилийн турш, отор нvvдлийн мал аж ахуй эрхлэн аж тєрсєєр ирсэн монголчууд ер нь эх байгалиа дээдэлж, эх байгалиа хайрлан хамгаалдаг сайхан уламжлалтай байдаг билээ. Молнголчуудын энэхvv улалмжлалт сайхан заншил нь байгаль орчны хамгаалалтад ихээхэн vvрэг гvйцэтгэж байгаа бєгєєд тєр засгийн талаас ч ой мод, ус бэлчээр, гол нуур болон зэрлэг амьтан араатныг хамгаалах ажлыг хуулиар журамжуулж байгаа нь маш чухал ач холбогдолтой юм. Хэзин сяний монголчууд сvvлийн жилvvдэд Хятад улс баруун бvсийн нутгаа ихээр хєгжvvлэх стратеги хэрэгжvvлж байгаа тvvхт боломж тохиолыг ашиглаж, хєдєє нутгийн бэлчээр усны хамгаалалт, экологийн байгуулалт зэрэг ажил тєрлийнхєє хєгжлийн хурдыг тvргэтгэж байна. Хэзин сяний орлогч дарга Насанцогт энэ талын байдлыг сурвалжлагчид ингэж тэнилцууллаа.

    Баянгол Жоу нийт 2,300,000 шахам га бэлчээртэй байдгийн дотроос єнєє гурваны нэг хувь орчим нь цєлжиж эхэлсэн байна. Энэ нь голцуу дэлхий нийтийн хэмжээнд цаг агаарын байдал єєрчлєгдсєн, шинжлэх ухаанч бусаар бэлчээрийн даац хэтрvvлэн мал малласан, сvvлийн жилvvдэд хур бороо багассан зэрэг шалтгаанаас болсон юм. Одоо Баянгол Жоугийнхэн эдийн засгаа тогтвортой хєгжvvлэх болон бэлчээр усаа хамгаалах ажлыг хуулиар баталгаажуулж байгаа бєгєєд Тєв Засгийн газраас баруун бvсийн нутаг районыг ихээр хєгжvvлэх стратеги хэрэгжvvлэх явцдаа манай жоугийн байгаль орчны хамгаалалтын ажилд бодлого болон хєрєнгє мєнгєний талаар дорвитой дэмжлэг vзvvлж байгаа болохоор бэлчээр усны байдал жил ирэх тусмаа сайжирч байна гэжээ.

    Эх байгалиас хишгийг хvртэж, мал сvргээ єнєр єсгєж амьдрал ахугаа сайжруулж байгаа Баянголын монголчууд байгаль орчноо хамгаалах салбарт жинтэй хувь нэмэр оруулсан юм. Хэзин сяний малчин тvмэн єнєє нийгмийн хєгжлийн хандлага чиглэлд зохицуулан, мал аж ахуйн эрхлэлтийн хэлбэртээ єєрчлєлт хийж эхэлсэн бєгєєд маш сайн тодорхой vр дvнд хvрч байна.