Шиньжянгийн Уйгурын єєртєє засах район Хятадын баруун хойт хэсэг юуюу Европ Азийн эх газрын тєвд оршиж байдаг. Сая 660 мянган хавтгай дєрвєлжин км нутаг дэвсгэртэй, Хятадын хамгийн их газар нутагтай мужийн хэмжээний єєртєє засах район юм. Шиньжян баруун хэсэг, хойт хэсгээрээ 8 улс оронтой хєршилж байгаа юм, зvvн талаас нь баруунш тоочвол, Монгол, Оросын холбооны улс, Казахастан, Киркистан, Тажикистан, Афганистан, Пакистан, Энэтхэгтэй нийлж байгаа хилийн шугамын урт нь 5400 гаруй км байдгаараа Хятадын хилийн шугам нь хамгийн урт, гадаадад зориулсан боомт нь хамгийн олон муж болж байн.

     Шиньжян нь 2000 гаруй жилийн ємнєєс Хятадын олон vндэстэнтэй нэгдсэн улс орны бvрэлдэхvvн хэсэг байсан юм. Манай тооллоос 60 жилийн ємнє, Хань улс баруун нутагт засгийн газар байгуулж, Шиньжян нь баруун Хань улсын засаг захиргаанд шууд харьяалагдаж байжээ, vvнд одоогийн Баркеш нуур болон Памир район хамрагдаж байна. Yvнээс хойшийн 1000 гаруй жилийн хугацаанд Шиньжян район нь Хятадын тєв засгийн газарт харьяалагдсаар ирсэн юм, тєв засгийн газраас засаг захиргааны байгууллага байгуулж, Шиньжянгийн орон нутгийн хэрэг явдлыг удирдаж байжээ.

     Одоогоос 300 гаруй Чин улсын vед, тєв засгийн газраас Шиньжянгийн И лигийн Хуй Юань хотод И лигийн Жанжин тохоон томилж, Шиньжянгийн бvх хилийг захируулж байжээ. 1884 онд, Шиньжянд муж байгуулагдаж, дотор газрын мужуудтай байх харилцааг нь улмаар нягт болгосон байна.

     1949 оны 9-р сард Шиньжян тайван замаар чєлєєлєгдсєнийг зарласан байна. Энэ оны 10-р сарын 1-ны єдєр, БНХАУ байгуулагдаж, Шиньжян нь бусад мужуудтай адилаар Хятад улсын цєєнх vндэстний єєртєє засах эрхтэй мужийн хэмжээний засаг захиргааны район болсон байна.

     Газар зvйн орчин ахуй Шиньжян нутаг Ази тивын хэвлийд оршиж байдаг бєгєєд хойт биеэсээ урд зvг руу Алтайн нуруу, Тэнгэр уул, Кунь Лун шань уул vргэлжилж, тєв хэсэгт нь Зунгарын хотгор болон Таримын хотгор байдаг. Хvмvvс Тэнгэр уулаас ємнєх хэсгийг нь "Нань жян" гээд хойт хэсгийг нь "Бэй жян", Ха ми, Турпаны хотгор хавийг нь "Дvн жян" гэж хэлж зуршижээ. Шиньжянгийн хот хєдєє vргэлждээ хєхрєн ногоорч, хоёр том хотгороо дагаад ногоон бvрд тvгсэн байдаг нь сувдын хэлхээ гэрэлтэж байгаагийн адил буюу.

     Хятадын хамгийн том дотоод урасгалт Таримын гол Шиньжянд байдаг, эх газрын хамгийн том цэнгэг устай бестен нуур болон далайн тvвшинээс хамгийн дор байгаа Турпаны хотгор ч энд байдаг. Шиньжян бол ган хуурай район юм, цаг агаарын халуун хvйтэний зєрєє тун их, Алтай районд Хятадын хамгийн хvйтэн хэмжээнд хvрсэн тэмдэглэл байхад, Турпаны районд Хятадын халууны хэмжээ урт хугацаагаар хамгийн єндєр болсон тэмдэглэл ч байгаа юм.

     Хятадын элсэн цєлийн талбайн гуравны хоёр хувь нь Шиньжянд байдаг, Такал-Маканы элсэн цєлийн талбай нь 330 мянган хавтгай дєрвєлжин км, энэ нь Хятадын хамгийн том элсэн цєл болох бєгєєд дэлхийн 2-р том элсэн цєл юм. Зунгарын хотгорын Гурван-тvнгэдийн элсэн цєл нь 48 мянган хавтгай дєрвєлжин км байдгаараа Хятадын 2-р том элсэн цєл болж байна. Шиньжянгийн элсэн цєлд элбэг дэлбэг газрын тос, байгалийн хийн эх баялаг болон ашигт малтмалын эх баялаг агуулагдаж байдаг юм.

     Байгаалийн эх баялаг  Шиньжян, уул уурхай ашигт малтмалын асар их нєєцтєй, Шиньжянгийн нvvрс болон нефтийн хайн тодолсон нєєц нь Хятадын нийт нєєцийн гурваны нэг хувийг эзэлж, байгалийн хийн нєєц нь ч тун элбэг байгаа юм, одоо Хятадын баруун хойт нутгийн хємгийн том нефтийн орд бєгєєд хамгийн єргєн дэлгэр хєгжлийн ирээдvйтэй эх газрын нефть хайгуулийн нєєцтєй район болоод байна. Тєсєєлсєнєєс vзвэл, нийт талбай нь 740 мянган хавтгай дєрвєлжин км байгаа Шиньжянгийн нефтийн ордод, 20 тэрбум 800 сая тонн нефтийн эх баялаг болон 10 триллион шоо метр байгалийн хийн эх баялаг агуулагдаж байгаа бєгєєд Хятадын эх хуурайн нефтийн эх баялагийн нийт хэмжээний 30%-ыг эзэлж байна.

     Шиньжянгийн нvvрсний эх баялагийн нийт хэмжээ бараг гаруй тонн байгаа бєгєєд бvх Хятадын хадагаламжийн 40 хувийг эзэлж, Хятадын тэргvvн байранд орсон байна.

     Шиньжянгийн хєдєє аж ахуй Шиньжянд нарны илч гvйцэд тусдаг єн шимлэг хєрєс шороотой, орон нутгийн хv ард усны эх баялаг сайтай нутаг усаа ашиглан алдар нэрээ мандуулсан ногоон бvрдийн хєдєє аж ахуйг нээн хєгжvvлсэн байна. Шиньжянд голцуу улаан буудай, эрдэнэ шиш, тутрага таридаг. Техникийн ургамалд нь хєвєн, чихрын лууван, жvрхий ( Пийжvvгийн жvрхий ) зэрэг болно. Yvнд хєвєнгийн vйлдвэрлэл нь Хятад улстаа чухал байр эзэлж, Хятадда хамгийн том урт ширхэгтэй хєвєнгийн бааз болж, бvтээгдэхvvний хэмжээ нь Хятадын урт ширхэгтэй хєвєнгийн нийт бvтээгдэхvvний 95%-аас давж, чанараараа дэлхийд алдаршсан Египетын урт ширхэгт хєвєнтєй мєчєєрхєж байна.

     Шиньжян нь бас "Жимс жимсгэнэнийн нутаг" гэсэн сайхан нэрийдэлтэй бєгєєд Хятадын жимс жимсгэнэ таридаг талбайгаар нэлээд их, тєрєл зvйл олон, чанар нь ч нэлээд сайн район юм. Байнга таридаг жимс жимсгэнэд нь усан vзэм, Хаамын тарвас, тарвас, алим, лийр, гvйлэс, тоор, анар, интоор, удамбар, хушга, бадам гvйлс зэрэг сэрvvн бvсд ургадаг жимс жимсгэнэ vндсэндээ бvгд байна. Эдгээрийн дундаа Турпаны усан vзэм, Хаамын тарвас зэрэг нь євєрмєц vнэр амттай бєгєєд чихрын хэмжээ нь их юм.

     Сvvлийн жилvvдэд Шиньжянгийн хєдєє аж ахуй нь аж vйлдвэржих чиглэлээр хєгжєєд, улаан лооль, чихрын лууван, шар лууван, гvргэм, чинжvv, vзэм, хєвєн зэргээр тvvхий материал болгосон зохих цар хэмжээ бvхvй аж vйлдвэрийг анх алхам бий болгосон байна.

     Шиньжян мал сvрэг олонтой, Хятадын мал малждаг гол районы нэг нь юм. Эрт дээд vеэсээ адуу элбэгтэй, таван хушуу мал байхаас гадна бас луус, сарлаг зэрэг бий. Шиньжянгийн хонины махны бvтээгдэхvvний хэмжээ Хятаддаа 2-р байр эзэлж, нийт 40 сая гаруй толгой мал малжиж байна.

     Шиньжян нийт 570 мянган хавтгай дєрвєлжин км нутаг бэлчээртэй, тариалан, ой мод, мал аж ахуйн нийт талбайнхаа 87%-ыг эзэлж байна. Бэлчээр ус элбэг байгаа нь Шиньжянгийн мал аж ахуйгаа хєгжvvлэх хамгийн гол, хамгийн vндсэн нєхцєл болж байгаа юм.