Хятадын сайхан нутаг нэвтрvvлгийн єнєєдрийн дугаараар та бvхэнд Тєвдийн Шигааз хотод байрлаж байгаа Жашилунб хийдийг танилцуулъяа.

    Дvр дvрийн Бачин Эрдэнийн сууж байсан Жашилунб хийдэд сvжигтэн мєргєлчин жилийн дєрвєн улиралд ерєєс тасардаггvй. Саяхан би тэдгээр сvжигтэн мєргєлчдийн нэгэн адил vнэнч бишрэлээр Шигааз хотын ємнє талын Няма уулын хормойд байрлаж байгаа Жашилуны хийдэд хvрсэн юм.

    Манай тооллын 1447 онд уг хийдийг анхдугаар дvрийн Далай лам даргалан байгуулж, сvvлээр нь дvр дvрийн Банчин Эрдэнийн сvм болгосон юм. Энэ хийдэд одоо тавдугаар дvрийн Банчин Эрдэнээс Есдvгээр дvрийн Банчин Эрдэнийн шарлын суврага болон дуган байгаа бєгєєд уг хийд бол бас ч Тєвдийн ємнє нутгийн шашны соёлын тєв болж байгаа юм.

    Хийдийн ємнє талын єргєн талбайгаас уулыг тvшvvлэн байгуулсан Жашлунб хийдйн бvх vзэмж ёстой сайхан харагдах юм. Жашлунб хийдийг маш тэгш журамтай байршуулан байгуулжээ. Доор тал дах хоёр гурван давхар Тєвд загварын цагаан байшинудад лам нар сууж байна, єндєр дэр хэсэгт нь улаан єнгєтєй номын дуган болон шарлын суврага дуганууд байрлаж, хийдийн єндєр сvрлэг алтан дээвэр нь алсаас алтан гэрэл цацранхан харагдна.

    Намайг Жашлунб хийдэд хvрсэн тэр єдєр хэсэг хэсэг бороо орж байсан ч би Жашлунб хийдийг сонирхох хvслээр, бороо усанд хашигдалгvйгээр дэгтэр дэгтэр чулуун замаар нь дээш авиран, Жашьлунб хийдийн хамаг том дуган болох Чянба бурханы дуганд хvрсэн юм. Энэ дуганд дэлхийд хамаг томд тооцогдох Чянба бурханыг тахиж байна. Чянба бурханыг хятадын дотор газарт мєн майдар бурхан гэж ч нэрлэж байна.

    Энэ бурханы ємнє таил тавьж байсан Лувсанданба гэсэн нэртэй лам бидэнд чянба бурханы тухай танилцуулж хэлэхдээ, энэ бол эргэх тєрлийн учир явдлыг заагч бурхан, манай хийдэд тахиж байгаа чянба бурхан бол зэсээр бvтээж, алтаар єнгєлсєн дэлхийн хамаг том буран юм. Энэ бурханыг бvтээхэд 230 мянган кг зэс, 500 гаруй кг алт хэрэглэсэн юм. 1914 онд бvтээсэн энэ бурхан 30 метр єндєр байа гэлээ.

    Чянба бураны ємнє маш олон сvжигтэн мєргєлчин vнэн сэтгэлээр наманчлан мєргєж байлаа. Бид Чянба бурханы дуганаас гарч, тавдугаар дvрийн Банчин Эрдэнийн шарлын суврагат дуганд ирж танилцсан юм. Энэ дуганы vvдэнд том гээчийн хvрэл хонх дvvжлээстэй. Нааш цааш єнгєрєх сvжигтэн мєргєлчид хонхонд гараа хvрэхтэй зэрэг хонхон дуу гарч, хvмvvст шашны нутгийн сvр жавхааг зvрх сэтгэлээр нь ойлгуулж байлаа. Тавдугаар дvрийн Банчин эрдэний шарлын суврагат дуганд алтаар бvтээсэн аврага том суврагыг дуганы гол дунд байрлуулан тахиж, сувраганд нь нийдэм сувд эрдэнэ шигтгэсэн харагдна. Дуганы дєрвєн талын хананд нь дvvртэл Танка єлгєж, сvжигтэн нар мєргєл vйлдэж байлаа.

    Тухайн орон нутгийн албаны хvний танилцуулгаар бид Жашьлунб хийдийн эрдэмтэн лам Доржцэрэнгээс ярилцлага авсан юм. Тэрээр бидэнд Жашьлунб хийдийн эртний бичиг дурсгалын зvйлийг хадгалан хамгаалж байгаа тухай танилцууллаа.

    Тэр хэлэхдээ, Жашьлунб хийдийг 1961 онд улсын бичиг дурсгалын зvйлийг гол хамгаалах байгууллага болгосон юм. Манай хийдэд єлємж их ховор нандин бичиг дурсгалын зvйл хадагалан хамгаалж байна. Олон жилийн турш ерєєс эвдэж сvйтгэсэнгvй. Сvvлийн жилvvдэд Тєв Засгийн газраас жил болгон их хэмжээний мєнгє тєгрєг санхуужуулан сvм хийдэд засвар хийж байгаа болохоор vнэ цэнтэй бичиг дурсгалын зvйл болон барилгууд маш сайн хамгаалагдаж байна гэлээ.

    Би тадугаар дvрийн Банчин Эрдэнийн шарлын суврагат дуганы vvдэнд сууж, борооны дундуур хаяа хаяа сонсогдох хонхны яруу сайхан дууныг чих тавин чагнаж, миний хазууд байгаа, Жашьлунб хийдэд тавь гаруй жил амьдарсан євгєн ламын гандсан царйг харж байсаар миний сэтгэлд гэнт маш нам гvм болсон сэтгэгдэл тєрж, энэ газраас алан ядсан минь гайхалтай. Энэ бураны шаралт суврага, танка зураг, ханын зураг, хонхон дуу, борооны шиврээ, судар ном, цєцгийн тосон зул хvжийн ангилуун сайхан vнэрт сэтгэл татагдан, энэ сvрлэг сайхан сvм хийдийн шашны соёлд бишрэл сvжиг тєрєгдсєнєє сая ухаарч билээ.