Єдєр ирэхvvеэ орчин vеийн хєгжилтэй болж байгаа Бээжин хотын єндєр том давхар байшингуудын ар талд эртний тvvхийн ул мєр хадгалагдаж байгаа юм. Бээжин хотын ємнє талд байгаа Лю ли чан бол даруй хятадын єнє удаан соёл хадгалагдаж байгаа газар юм.

    Энэ жил 57 настай ноён Мэн Дэ бао Лю ли чан хавиар гурван хvрдэт тэрэг зvтгэх ажил хийгээд арав шахам жид болж байгаа хvн юм. Тийм болохоор тэр энэ гудамжыг маш сайн ойлгодог бєгєєд энэ гудамжины тvvхийг андахгvй сайн мэддэг юм. Тэрээр хэлэхдээ энэ гудамж Чин улсын vед буй болсон юм. Эрт дээр vедээ энд палантай вар vйлдвэрлэдэг vйлдвэр байсан бєгєєд голцуу хааны тєрєл угсаатанд палант вар vйлдвэрлэж єгч байсан юм гэжээ.

    Ноён Мэн Дэ баогын хэлсэнчлэн энэ газарт палант вар vйлдвэрлэж байсанаар нь энэ гудамжыг палантай ваарын vйлдвэр буюу Лю ли чан гэж нэрлэсэн юм байна. Аль эрт 13-р зууны Юань улсын vед хаант тєр энэ гудамжинд бааюу байгуулан, палантай ваар шатааж байсан юм. Мин улсын vед бааюуных нь цар хэмжээ цаашид єргєжиж, сvvлээр нь 17-р зуун болоход Бээжин хотыг єргєтгєн байгуулахын хирээр энэ газар нь хотын дvvрэг болж, ваар шатаадаг бааюу нь хотоос нvvн гарч, энд зєвхєн Лю ли чан гэсэн нэр нь vлдэн хоцорсон байна.

    17-р зууны Чин улсын vед Лю ли чангийн ойролцоо маш олон албан тушаалтан сууж байсанаас гадна энэ газар нь хааны ордонтой ойрхон байсан болохоор Бээжин орж шалгалт єгєх эрдэмтэдийн сонирхолыг татсан юм байна. Эдгээр албан тушаалтан болон шалгалт єгєх хvмvvс бvр номын захаар тойрох дуртай байсан юм. Тэдний шаардлагыг хангахын тєлєє олон газрын номын худалдаачид энд ирж ном худалдах жижиг пvvс гаргаж, аажмаар энд Бээжин хотын хамаг том номын зах буй болсон байна. Бас ном бичигтэй холбоотой бийр бнх, цаас янтай, хуучны эд уран бичмэл зэрэг нь мєн Лю ли чан гудамжинд орж ирсэн юм.

    Лю ли чангийн єнєєдрийн цар хэмжээг бол хятадын засгийн газар єнгєрєгч зууны наяад оны эхний vед засвар хийж, уулынхаас нь хоёр дахин илvv єргєтгєн байгуулж бvрэлдvvлсэн юм. Зvvн талын гудамжинд нь голцуу хаш чулуу, шаазан эдлэл, сувд эрдэнэ, модон эдлэл зарж, баруун талын гудамжинд нь уран бичлэг уран зураг, бичиг дурсгалын зvйл зарж байна. Энэ лю ли чан гудамж зvvн баруун хоёр гудамжтай, хоёр талаар нь зуу гаруй пvvс дэлгvvр тєвлєрєн байрлаж байна. Эдгээр дэлгvvрvvдэд Хятадын тvvхэн vеvvдийн ховор нандин эд бараа их олон зарж байгаа юм. Ноён Жя Жи рэний одоогын эрхэлж байгаа Чин ми гэ бол даруй тэдгээр олон пvvсvvдийн доторхи нэг нь юм. Чин ми гэ пvvс vнэндээ Лю ли чанд 300 гаруй жил болж байгаа болохоор нэр нидэртээ нийцсэн хуучин дэлгvvр юм.

    Энэ пvvсийн нэрийн ирэлтийн тухай ноён Жя Жи рэн хэлэхэдээ чин ми гэ гэсэн энэ нэр буй болооод 600 гаруй жил болж байна. Тvvний энэ нэрийг Юань улсын vеийн дєрвєн том зураачын нэг болох Ни Юнь линь єгсєн юм. Ни Юнь линь єтлєє насандаа аглаг ууланд хvн амьтнаас алс зайд амьдарч байсан бєгєєд єєрийн уран бичмэл зурагаа нууц шиг газар хадгалан хамгаалж тавьхын тєлєє ном хадгалж байсан газраа Чин мин гэ гэж нэрлэсэн юм. Yнэндээ Чин мин гэ бол ном хадгалдаг газар, мєн ч уран бичмэл уран зураг хадгалдаг тагт юм гэжээ.

     Лю ли чанд байгаа Чин мин гэ тагтын нэрийг Чин улсын Тэнгэр Тэтгэгч Хаан хайрласан юм байжээ. Тийм болохоор Чин мин гэ тагт нь тухайн vед маш их байр сурьтай байсан нь гарцаагvй. Чин мин гэ тагтын одоогын захирал ноён Жя Жи рэн танилцуулж хэлэхдээ тэр vед Чин мин гэ тагтын наймаа маш хєгжсєн юм. Чин мин гэ тагтын vvдэнд морьны уяатай, сvvхээр залран ирсэн бичгийн тvшмэд энд ирвэл сvvхнээсээ бууж, морьтой ирсэн цэргийн тvшмэд мориноосоо бууж, сул хувцас сольж, пvvсэнд орж хэд эргэлдээд, дараа нь сая Лю ли чангын бусад дэлгvvрээр ордог байна гэжээ.

    Одоогын Чин мин гэ урьдынхаа шиг сvр жавхаатай биш болсон ч бvхийл Лю ли чан хєгжил бадралаар бялхаж байна. Лю ли чангийн газар болгонд эртний ховор сайхан эд бараа зарагдаж, Хятадын эртний соёлоор энэ гудамж ч дотоод гадаадын олон мянган жуулчдын сонирхолыг татаж байна. Швейцарын жуулчин хатагтай Маделине Фокде Лю ли чанд хоёрдох удаа ирж байгаа юм байна.

     Тэрээр бидэнд хэлэхдээ би энэ гудамжинд маш сонирхолтой, энд нам сэлvvхэн. Энэ газрыг Хятадын эртний соёлын тєлєєлєгч гэж хэлж болох юм. Энэ гудамжаар алхан явахад Хятадын адил бус vеийн байдлыг ойлглж, янз болгоны эртний эд хэрэгсэл, уран бичмэл зураг сонирхож, бас цайны соёлыг ойлгож болох юм. Би энд маш олон дэлгvvрээр орлоо гэжээ.(Орчуулсан нь Пэрлаймаа Хянсан нь Дарамбазар)