2004 оны сvvлчээр гарсан Энэтхэгийн далайн газар хєдлєлт болон цунамийн гамшиг нь тэнгэсийн эрэг дагуугийн улс орнуудад сэрэмжийн тохио єгч, энэ хvнд сургамжаас хvн тєрлєхтєн єндєр vр ашигтай урьдчилан сэргийлэх систем байхгvй бол болохгvй гэсний чухалыг нийтээрээ танисан байна. Тэнгэсийн урт шугамтай Хятад орны хувьд ийм гамшгаас цаг ямагт сэргийлэх хэрэгтэй юм.

    Цунамигаас урьдчилан сэргийлэх системыг нэн сайн ойлгохын тєлєє цунами бий болох шалтгааныг мэдэх хэрэгтэй байна. Цунамийг газар хєдлєлтєєс болсон цунами, галт уулын тэлбэрэлтээс болсон цунами, уул хадны юvvрэлтээс болсон цунами гэж 3 тєрєлд хуваадаг. Yvнд газар хєдлєлтийн цунами гарах хэмжээ нь 95%-д хvрч байгаа бєгєєд эвдлэг сvйрvvлэлт нь асар их юм, Энэтхэгийн далайн цунами бол ийм цунамид харьяалагдна.

    Хятадын газрын бємбєрцєгийн физикийн нэрт эрдэмтэн, Хятадын шинжлэх ухааны академийн академич ноён Чэнь Юй энэ тухай хэлэхдээ цунами vvсхэд 3 нєхцєл шаардагдана, энэ 3 нєхцєлийн аль нь ч дутаж болохгvй. 1-рт заавал гvн далай байх хэрэгтэй, гvйхэн далайд цунами гарах бололцоогvй юм. Гvн далай гэдэг нь 2000 метрээс давсан гvн устай далайг хэлж байгаа юм. 2-рт, далайн ёроолд хvчтэй газар хєдлєлт болсон байх хэрэгтэй. 7 баллын газар хєдлєлт vvссэн нєхцєлд цунами гарах бололцоотой. 3-рт, газар хєдлєлтєєс болоод дэлхийн царцдаст хvчтэй шилжилт vvсч далайн ёроолын усыг тvлхэн гарч ирдэг гэжээ.

    Хятад улс єнгєрєгч зууны 70-аад оноос цунамийг урьдчилан мэдээлэх чадавхиа эрчимжvvлж, єєрийн орныхоо цунамигаас урьдчилан сэргийлэх системыг алхам дараатайгаар байгуулж эхэлсэн байна. Хятадын тэнгэс далайн хvрээлэн байгаа орчины урьдчилан мэдээлэх vндэсний тєвийн эрдэм шинжилгээний ажилтан ноён ФvЖян хэлэхдээ нэгдvгээрт хяналт хэмжлийн систем болно, энэ системын тоо сэлтийг далайн арлууд болон тэнгэсийн эрэг дагуу байгаа хяналт хэмжлийн єртєє,vндэсний газар хєдлєлтийн газар, номхон далайн цунамигаас урьдчилан сэнгийлэх тєвєєс хангадаг. Хоёрдугаарт, урьдчилан сэргийлэх систем болно. бид хяналт хэмжлийн системээс ирvvлсэн тоо сэлтийн дагуу зохих тоо баримтыг тооцоолон гаргахийг хэлж байгаа юм гэжээ.

    Тус тєвийн цунамигаас урьдчилан сэргийлэх системын программыг нээн хєгжvvлэх ажил хариуцсан ноён Ли Шюе кvнь хэлэхдээ, цунамийн тухай материал, мэдээ сэлтийг хvлээн авхтай зэрэг программ нь нэн даруй автоматаар тохио єгдєг. Жижvvр хийж байгаа хvмvvс энэ тохиог судалж vзээд цунами vvсэх эсэх тухай магадлалт хийдэг юм гэжээ.

    Хятад улс хэдийгээр цунамигаас урьдчилан сэргийлэх чадавхийг vндсэнд нь бvрдvvлсэн боловч урьдчилсан хяналт хэмжилтын зєв оноцтой байх шаардлагийг хараахан гvйцэд хангаж чадаагvй байна. Хятадын тэнгэс далайн хvрээлэн байгаа орчины урьдчилан мэдээлэх vндэсний тєвийн цунамийг урьдчилан мэдээлэх тэргvvн мэдээлэгч хатагтай Линь линь хэлэхдээ одоогоор бид алс далайд цунамийн судалгааны хєвєх тэмдэг тавиагvй байна, Япон, Америкт бол байгаа. Дахивал далайн арал болгон дээрээ хяналт хэмжлийн аппарат угсаруулах зэрэг арга хэмжээ аваагvй байгаа болхоор ийм тоног тєхєєрємжгvй арал дээр нь хяналт хэмжлийн аппарат байрлуулах шаардлагатай байна. Гуравт, далайн эрэг дагуугийн хянан хэмжих цэгийн дагуулийн холбооны чадавхыг эрчимжvvлэх хэрэгтэй байна гэжээ.

    Хатагтай Линь Линий хэлж байгаа хєвєх тэмдэг гэдэг бол далай дээр хєвж байдаг усны тvвшнийг хэмждэг аппарат юм. Хєвєх тэмдэг нь далайн давалгааны єндєр, урсах хурд болон зvг чиглэийн мэдээллийг дагуулаар дамжуулан цунамигаас урьдчилан сэргийлэх системд хvргэдэг юм байна. Одоо Америк, Япон зэрэг улс орон нь єєрийн нутаг дэвсгэрийнхээ ойролцоох усан хилд 20 ийм хєвєх тэмдэг байрлуулаад байна. Хятад улс, Тай Вань арал хавийн усан хил болон ємнєд тэнгэсийн усан хил зэрэг цунами гарах бололцоо ихтэй нутаг районд ийм хєвєх тэмдгийг байршуулх хэрэгтэй юм гэж хатагтай Линь линь vзсэн байна. (Буянтогтох орчуулж, Урангоо хянав)