Хятадын Тєрийн Зєвлєлийн Хэвлэл Мэдээллийн алба 2-р сарын 28-ны єдєр нийтэлсэн "Хятадыг vндэстний нутаг районы єєртєє зассан тухай" цагаан ном нийтэлж тэмдэглэхдээ, Хятадын vндэстний цєєнхvvдийн уламжлалт соёл нь маш сайн хамгаалагдан хєгжиж байна гэжээ. 20-р зууны 50—80-аад онд улсаас 3000 гаруй мэргэжилтэн эрдэмтнийг зохион байгуулж, "Хятадын vндэстний цєєнхvvд", "Хятадын vндэстний цєєнхvvдийн тvvхийн цуврал бичиг", "Хятадын vндэстний цєєнхvvдтйн хэлний товч тvvхийн цуврал бичиг", "Хятадын vндэстний цєєнхvvдийн єєртєє засах нутаг районы тойм байдллын тухай цуврал бичиг" болон "Хятадын vндэстний цєєнхvvдийн нийгэм, тvvхийн шинжилгээ судалгааны баримт материалын цуврал сэтгvvл" зэрэг vндэстний цєєнхvvдийн цуврал номуудыг редакторлах ажлыг хийж дуусгаад, 90 сая гаруй vсэгтэй 500 мянга гаруй ширхэг номыг хэвлvvлж гvйлгээнд оруулсан байна гэжээ.

    "Хятадыг vндэстний нутаг районы єєртєє зассан тухай" цагаан номд бас тэмдэглэхдээ, Хятадын 55 vндэстний цєєнх єнєє бvр vсэг бичгээр тэмдэглэгдсэн товч тvvхтэй болсон байна. Хятадын 55 vндэстний цєєнхийн дотор, Хотон, Манж хоёр vндэстэн Хятад хэлийг хэрэглэж байгаагаас гадна, бусад 53 vндэстэн нь бvр єєр єєрийн vг хэлээрээ ярьж байна. Монгол, Тvвд, Уйгар, Солонгос, И зэрэг vндэстний цєєнхvvдийн vсэг бичгийн комптютерын программ хангамж ч зохиогдсож, улсын стандартад нийцсэн компьютерийн vсгийн тиг, компьютерийн тусгай гартай болсон юм. Монгол, Тvвд, Уйгар, Солонгос зэрэг vндэстний цєєнхvvдийн vсэг бичгийн компьютерийн программ хангамж нь Windows систем дээр ажиллаж бас лазерийн туяагаар олшруулж хэвлэж болох болсон байна. Yндэстний олон тєрлийн vсэг бичгийн хэрэглээний программ хангамж байнга зохиогдож, vндэстний vсэг бичгийн ялгаж таних болон аппратанд туслан орчуулах технологи зэрэг талаар ч шинжлэх ухааны хэсэг ололт амжилтанд хvрсэн байна гэжээ.

    "Хятадыг vндэстний нутаг районы єєртєє зассан тухай" цагаан номд цааш нь тэмдэглэхдээ, тєрєєс тусгай ажлын байгууллага байгуулан, vндэстний цєєнхийн гурван том баатрын туульс болох "Гэсэр" (Тvвд vндэстний ардын баатрын тууль) "Зангар" (Монгол vндэстний баатрын тууль), "Манас" (Киргиз vндэстний тууль) зэргийг тєлєвлєгєєтэй, зохион байгуулалттайгаар цуглуулах, эмхэтгэх, орчуулах, судлах ажлыг хийж байна гэлээ.

    Сvvлийн 10 шахам жилд тєрєєс 30 сая гаруй юаний хєрєнгєєр Тvвдийн соёлын их цоморлог болох 160 ботьтой "Ганжуур", "Данжуур" тэргvvтэн номуудыг хянаж хэвлvvлэх ажлыг санхvvжvvлж дэмжсэн юм. Тєрєєс бас асар их хэмжээний хєрєнгє мєнгє гаргаж, Тvвдийн Жебун хийд, Сера хийд, Галдан хийд, Хєнуурын Гумбум хийд, Синьзянгийн Кезырйн мянган бурхант агуй зэрэг улсын хэмжээний тvvх соёлын дурсгалт чухал чухал газруудыг засаж сэлэвсэн юм гэж "Хятадыг vндэстний нутаг районы єєртєє зассан тухай" цагаан номд тэмдэглэжээ.

    1989—1994 онд тєрєєс 55 сая юаний хєрєнгє, 1000 килограм алт оруулж, Тvвдийн нэрт Будла ордонд анхан шаьны засвар хийжээ. 2001 оноос эхлэн тєрєєс бас 330 сая юаниар тусгай санхvvжvvлж, Будла ордонд хоёр дахь шатны засвар хийх зэрэгт хэрэглсэн байна.

    "Хятадыг vндэстний нутаг районы єєртєє зассан тухай" цагаан номд тэмдэглэхдээ, тєр засгийн туслалцаа болон vндэстний єєртєє засах нутаг районы хамтын хvчин чармайлтаар, 2003 оныг хvртэл, vндэстний цєєнхийн vсэг бичгээр хэвлэгдсэн ном бичгийн тєрєл зvйл нь 4,787-д, хэвлэсэн ширхэгийн тоо нь 50 сая 340 мянгад, сэтгvvлийн тєрєл зvйл нь 205-д, хэвлэсэн ширхэгийн тоо нь 7 сая 810 мянгад, сонины тєрєл зvйл нь 88-д, хэвлэсэн ширхэгийн тоо нь 131 сая 300 мянгад тус тус хvрчээ. Yндэстний єєртєє нутаг районы урлагийн хамтлагийн тоо нь 513-д, номын сангийн тоо нь 566-д, музейн тоо нь 163-д тус тус хvрсэн байв. Yvнэс гадна, vндэстний vг хэлээрээ нэвтрvvлж байгаа радио станц 122, телевиз 111 байна гэжээ. (О. Дарамбазар орчуулав)