Нэг зvйлийн бичгийн хэрэгсэл нь нэг зvйлийн урлаг болдог нь зєвхєн Хятадын янтай л байж мэднэ.
Янтай бол Хятадын эртний чухал бичгийн хэрэгслvvдийн нэг болох бєгєєд тvvнийг голцуу vсэн бирээр бичиг бичих vед бэх зурахад хэрэглэдэг байна. Янтайг хэн аль онд анх хийж бvтээснийг єнєє шалган нотлохын аргагvй болжээ. Бидний єнєє илрvvлээд байгаа хамгийн эртний янтай бол Жэзян мужид газар доороос олборлосон одоогоос 3000 жилийн тэртээх чулуун янтай болно. Энэ янтэй нь амсартай, янтайн гол нь бага хотгор бєгєєд тvvний дотор нь vсэн бирээр бичиг бичихэд хэрэглэдэг хар будагтай байажээ.

    Манай тооллоос ємнєх 1-р зууны орчмоор, Хятад хvмvvс цаас хийх мехнологийг vvдснээр, янтайн эрэлт хэрэгцээ нь тvvний улмаар єсєн нэмэгдэж ирсэн байлаа. Янтайн хийц нь хэрэглгээний зориулалтын vндсэн дээрээ гар урлалын эдлэлийн чиглэлээр хєгжсєн байна. Тэр vед чулуун янтай бий болсон тєдийгvй бас хаш янтай, шаазан янтай, хvрэл янтай хийх болсон байлаа. Тэдгээр нь дєрвєлжин, дугариг, уул, яст мэлхий зэрэг янз бvрийн хэлбэр дvрстэй байсан бєгєєд зарим нь бас 3 хєлтэй байжээ. Тvvнээс хойш, шаазан эдлэлийн урлаг хєгжихийн хирээр, хvрэл янтэй бий болж, янтэй нь 3 хєлтэй, 4 хєлтай, 5 хєлтэй, 6 хєлтэй байснаасаа нэн олон хєлтэй болох чиглэлээр хєгсєн байлаа. Одоод хvрч иртэл хvмvvсийн илрvvлээд байгаа 1000 гаруй жилийн ємнєх эртний нэг янтай нь 12 хєлтэй байсан ажээ. Тэдгээр олон хєлийнх нь зонхилох нь араатны хєл юм уу араатны толгойн хэлбэртэй байж, ардын урлаг болон сийлэх урлагийг уялдуулсан байдаг болохоор, хэрэглээний эдлэл болохын зэрэгцээ бас урлагийн бvтээл болдог байна. Манай тооллын 10-р зууны vеийн Хятадын Тан улсын vед Хятадын уламжлалт янтайн урлаг нь нэлээл их хєгжиж, олон хєлтэй байснаасаа дугуй хєлтэй юм уу хєлгvй чиглэлээр хєгжих шилжилтийн явцыг vндсэндээ дуусгаж, тогтсон хэлбэр загвартай болсон байлаа.

    Хятадын орон нутгуудад янтай маш олон байдаг бєгєєд тvvний дотроос хамгийн нэртэй нь Хятадын ємнєд нутгийн Гуан дун мужийн Дуань жоугийн янтай юм. Дуань жоугийн чулуу нь бэх мєртєє ширхэг нь нарийн, зvйл бvрийн хээтэй байдаг учраас, Хятадын эртний яруу найрагчид Дуань жоугийн янтайг єнгє бvрийн цэцэг дэлгэрсэн шиг гэж дvрслэн бичсэн байдаг билээ.

    Дуань жоугийн янтайгаас гадна, Хятадын зvvн хойт нутгийн Чан Байшань уулны Сун Хуазян мєрний эх vvсвэр авсан газраас гардаг Сун Хуагийн чулуун янтай нь ч Хятадын нэрт янтайнуудын нэг нь болно. Тэндэхийн янтай нь ногоон єнгєєр голлож, шар болон хvрэн єнгє, хvрэн болон ногоон єнгийн хоорондын холимог єнгєтэй байж, тэнгис далайн давалган, усны эргэлгээ шиг ч юмшиг, бас геометрийн зураг ч юмшиг байдаг юм.

    Чулуугаар тvvхий материал болгодгоос гадна бас Хятадын эртний vед шавраар ч тvvхий материал болгож янтай хийж байсан ажээ. Тvvний дотроос хамгийн нэртэй нь голын шаваар тvvхий материал болгож, тунгаах, шатаах зэрэг аргаар хийдэг янтай байв. Сурвалж бичигт тэмдэглэснээс vзвэл, ийм шавар янтайг хийх ур технологи нь маш нарийн байж, зєвхєн шавар тунгаахад гэхэд л 2 жилийн хугацаа хэрэгсдэг байна. Тvvний дараа нь хулсан хутгаар сийлж, бас хатааж шатаагаад, хар лаа, будаагаар нэрсэн цуу зэргийг хольж олон удаа жигнэнэ. Иймэрхvv олон дамжлагыг єгєрvvлсний дараах янтай нь тємєр чулуу шиг хатуу бэх болдог байна.

    Олон зуун мянган жилийн уламжлал, хєгжлийн явцад янтай нь тvvний хэрэглээний єртгєєс давж, Хятадын бичгийн хvмvvсийн бичгийн єрєєний бэлэг дурсгалын эд юм уу цуглуулагчдын нандиган хадгалдаг vнэт бvтээл болсон байна. Єнєєгийн байдлаар, олон улсын эртний эд зvйлсийн захад эртний нэрт янтайн vнэ нь хэдэн сая юаньд хvрдэг болохоор тvvнийг урлагийн эрдэнэ гэж хэлж болох юм. (Э. Цогзолмаа орчуулав)