Энэтхэгт Таж-Махал гэгч гайхамшигт барилага байдгийг бичигтэй бvхэн бараглана. Хэрэв та энэ оронд хєл тависан ч ертєнцийн долоон гайхамшгийн нэг--- энэтхэгийн энэх бэлэгдэл барилагыг vзсэнгvй бол эртний энэтхэгийн соёлт ард тvмэнтэй бvрэн танилцаж амжиагvй гэж хэлж болно. Шинэ делиэс зvvн хойш орших Агруу хотонд алтарт Таж-махалын цогцолбор дэлхий олон жуулчидыг соронжин мэт татаж, эрхэмсэг тєрхєєрєє он оныг элээсээр єнєє хvрчээ.

    Таж гэдэг нь дитам гэсэн утагатай гэнэ. Ангилийн их яруу найрагчаас: "энэ бол зvгээр нэгэн барилага биш, амьлсан гоо vзэсгэлэн билээ. Хайр дурлалыг хамгийн бодитойгоор харяа гэвэл Таж-махалыг хар. Би бvсгvй хvнийг эндээс л мэдэрдэг. Таж-Махал бол гандигт шингэсэн амэгтэй" гэж хэлсэн байдаг. Алдарт Таж-махалыг Шаа жахан хааны 5-р хатан Мутааж махалын мєнхийн дурсгалд зориулж, 1623 онд эхлэн 22 жил хэрэгсэж бариж дуусагажээ. Гэхдээ дэлхийн олон газраас уран барималчныг ирvvлж, эцэст нь Ираны Юттава Исарины зураг тєслєєр бvтээжээ.

    Энэтхэгийн урлагийн бvхийл ур билэг болсон дээжийг энд бvрэн багтаасан гэж хэлж болно. Хаантан 1612 онд Махалыг хатнаа бологожээ. Хатан ємєнє нь хоёр удаа эрд гарч єнгєрсєн боловч хаан хатан хоёрын хайр дурлал vлгэрийн мэт сайхан байжээ. 19 жил хамт амьдрахдаа ухаант хатны мэдлэгэ боловсрол хааны улс тєрийн гол тvшиг тулгуур нь болж байсныг тvvх гэрчлэнэ. Гэвч тэрээр 1631 онд 14 дэхь хvvхдээ тєрvvлэхдээ 39 насандаа хорвоогийг орихжээ. Тэр vед хаан тайнд явж байв. Хатны бие чилгэрхэн байсныг сонсмогц нутгийн зvг жолоо залсан ч оройтжээ. Маш их гунигласан хаан шарил дээр нь "чамай би мєнхжvvлхийн тулд бvтээж болох бvхнийг хийнэ" гэж андгайлжээ.

    Ингээд эцэсдээ Ямууна голын эрги дээрэхь энэ газрыг сонгож гандиг чулуугаар энэх алдарт барилагыг эхлvvлэв. 6.7 м єндєр оройтой 95 тэгш тєрвєлжин метер талбайтай бєгєєд тєрвєн хэсгээр бvрэлджээ. Таслага нь vндсэндээ хааны гэр бvльд зориулсан бєгєєд Махал хатны бунхан гол хэсгийг эзэлжээ. Хаалгаар ормогц харагдах хатны бунхан сvрлэг барилагын дотор хэмжээгээрээ жижэгхэн ч дэлхийн чулууны урлагийн гайхамшигийг vнэн харуулж байна. 35 тєрлийн чулууг эртний Энэтхэг, Хятад, Ирак зэрэг олон газар нутгуудаас авчирч, багана дээр нь Алалх тэнгэрийн 99 бурхны нэрийг сэйлжээ.

    Гаданахын цэцэрлэгийг Парисийн нэрт зурагчин Чярбахын зургаар байгуулжээ. Энэх барилагыг улам гоё болгоохын тулд Ямууна голын голдригийг ч єєрчилсэн гэнэ. Энэх гайхамшигт барилагыг босогоход зарчуулсан мєнгєний хэмжээг ихэд нууцалсан гэдэг. Хааныг жаран тавтайд нь тvvний нэг хvv нь тєрийн эрхийг булааж тvvнийг суудлаас нь зайлуулж, нэг vе шоронд ч хорижээ. Гэвч 1666 онд хаан шоронгоос гарч тус барилагыг биеэрээ удирдан хийж дуусагасан байна.

    Энд онцлон дурдах нэгэн сонирхолтой учир гэвэл та бvхэн сонсмогц сочиж ч юуу магад. Энэтхэгийн тухайн vейн хааны хатан байсан Таж-Махал хатныг монгол удмын хvн болхыг энэтхэгчууд ам дамжин ярисаар єнєє хvрчээ. Yнэндээ ч энэ хатан Энэтхэгийн хамгийн хойт захын нутгаас гаралтай хvн байжээ.

    Энэтхэгийн хойт захад амьдардаг угсаатнуудыг Чингэсийн цэргийн vлдэн хоцорсон монголчуудын хойчис гэдэг юм. Yнэхээр тэндэхь монголчууд нь бусад оронтой адильгvй байж, монгол хvнтэй маш адилхан байдаг бєгєєд монгол угсаатан хэмээн нотлогдсоор иржээ.