Сайхан хаваржиж байна уу ? Тун саяхан манай сэтгvvлч Г. Сайн-Єлзий Бээжин их сургуулийн дорно дахины утга зохиолын судалгааны тєвийн дэд профессор, Монгол хэлний танхимын эрхлэгч, Монгол судалгааны тєвийн нарийн бичгийн дарга ноён Дулааныг утсаар сурвалжилсан байна.

    Сайн-Єлзий: Сайхан хаваржиж байна уу? "Найрамдлын гvvр"-ийн шинэ дугаар та бvхний амар амгаланг айлтгаж золгож байна. Энэ удаагийн "Найрамдлын гvvр"-ийн шинэ дугаараар та бvхэнд Хятадын нэг залуу эрдэмтэнг танилцуулах гэсэн юм. Энэ залуу эрдэмтний хятад нэрийг Чэнь ган лун гэдэг, монгол нэр нь Дулаан. Тэрээр Євєр Монголын Жирэм аймгийн Зарууд хошуунд 1970 онд тєрсєн. Гэр бvлтэй, гэргий нь єнєє Тєвийн Yндэстний их сургуулийн номын санд ажиллаж байна. Нэг охинтой, тэр 9 настай, бага сургуулийн 4-р ангийн сурагч болох юм.

    Сайн-Єлзий: За, та сая Хятадын ялангууяа монгол vндэстний ардын аман зохиол, зан vйлийн талаарах судалгааны єнєєгийн байдлыг манай сонсогчдод танилцуулаа. Тэгвэл, Монгол улсын энэ салбар дахь судалгааны єнєєгийн байдлыг та хэрхэн vнэлэх вэ ?

    Дулаан: Би Монгол улсад 1999 онд очоод мэргэжил дээшлvvлэхдээ гоцуу єєрийн судалгааны чиглэлээр олон багштай харилцаж, тэднээр хичээл заалгаж, тэд нартай судалгааны зарим асуудлыг зєвлєж, ярилцаж, сургал хєртєж явсан юм. Одоо бол Монголын зан vйл, аман зохиол энэ хоёр талын судалгааг авч vзэх юм бол зан vйл нь голцуу угасаатны судлалын замаар явж байх нь илvv юм шиг байна. Ягаад гэвэл дээр vед Монгол, Орос эрдэмтэд энэ талаар их судалж байсан юм. Зан vелийн доторхой онолын номууд цєєхєн шиг байна.

    Ягаад гэвэл, угасаатны судлалын номууд их олон байна. Ингвэл, "Монгол улсын угасаатны зvй" гэх хоёр гурван боть ном гарсан. Энэ бол маш чанартай, бvр хээрийн байцаалтад тулгуурлаж бичсэн ном болох юм. Зан vйлийн талаар Монгол зан vйлийн их толь, бага толь гэж гарсан юм. Yvний зэрэгцээ монгол зан vйлийн талаар их олон эрдэмтэн багш нар цолгорон гарсан юм. Жишээлбэл талигаач болсон Х. Нямбуу багш, энэ талаар олон ажил хийсэн юм. Yvний хажуугаар Монголын зан vйлийн зарим судлалыг шууд энгийн уншигчидад зоруулж, тvгээмэлжvvлэх талаар нэлээд сайн ажил хийсэн. Жишээлбэл, зарим зан vйлийн номыг жижигхэн ном болгон хэвлvvлж, олон хvнд мэдvvлсэн. Одоо энэх уламжлалт зан vйл болон шинэ vеийн хувьралтын дунд єєрийнхєє соёлоо хэрхэн хадгалж явах вэ гэдгийг залуучуудад илvvхэн танилцуулхыг хичээсэн байна. Энэ талаар миний бодхоор эрдэмтэдын хийж байгаа ажил бол зєв чиглэлтэй байна гэж бодож байна. Аман зохиолын судалгааны талаар монгол эрдэмтэд нэлээд эрт vеэс хичээж ирсэн юм.

    Жишээлбэл Б. Рэнчин, Дамдинсvрэн зэрэг том багш нараас эхлээд аман зохиолыг цуглуулах, нийтэлэх талаар их олон ажил хийсэн юм. Жишээлбэл Б. Рэнчингийн "Монгол бєгийн дуудлаг" болон "Боди мэргэн хаан" зэрэг олон олон тууллиудыг 60 онд хэвлvvлж єнгєрсєн юм. Энэ нь єнєє єрнєєд, дорнодын аман зохиол судладаг хvмvvсийн хамгийн чухал гар авлаг болсон байна. Yvнээс гадна єндєр настан, академич П. Хорлоо багш тэр vед монгол аман зхиол, монгол ерєєл магтаал гээд олон олон ном зохиол хэвлэж байсан юм.

    Сvvлийн vед бас монгол аман зохиолын сурах бичиг найруулсан юм. Yvнд монгол тууль судалдаг нэлээд олон эрдэмтэн цулгарч гарсан байна. Жишээлбэл их эрдэмтэн Г. Дамба багш монгол туулийн талаар олон сайхан єгvvлэл бичиж судалсан байна. Цэрэнсодном багш монгол vлгэр томгийн талаар судалсан бєгєєд хятад уран зохиолын хамаатай бэнсэн vлгэрийн талаар бас судалсан байна. Одоогийн Монгол улсын зан vйл болон аман зохиолын судалгааг харуулж чадах нэг цуврал бичиг бол "Монгол аман зохиолын чуугалгаан" гэж одоогоор хорин хэдэн боть гараад байна. Энэ бол маш сайн ажил болсон бєгєєд энэ дотрох матриал их сайн.

    Сvvлийн vед монгол зан vйлийн ухаанаар доктор цол хамгаалж байгаа хvмvvс нэлээд гарч байна. Єнєєгийн монгол зан vйл, аман зохиолын талаар нэртэй эрдэмтэдийг дурдвал, Монгол улсын шинжлэх ухааны академын хэл зохиолын хvрээлэнгийн захирал Хорлогийн Сампил гэдэг багш бол хамгийн нэртэй эрдэмтний нэг болох байр суурийг эзлэж байгаа юм. (Г. Сайн-Єлзий бэлтгэв)