Євєр монголын гадаад худалдаа дээр хэлсэн мэтээр Хятадын єєрчлєлт хийж нээлттэй байлгаснаас нааш хорь гаруй жилд тvргэн хурдацаар хєгжиж ирсэн юм. 1978-1999 онуудад гадаад худалдааны нийт хэмжээ нь ер гаруй хувиар нэмэгдэж, vvний дотор экспорт ная гаруй хувиар нэмэгдэж, мєн vейн улс ардын аж ахуй нь хорь гаруй хувиар нэмэгдсэн байна. vvнээс бид гадаад худалдааны єсєлт нь эдийн засгийн єсєлтєд урьд байгаагvй дайчлах vvрэг гvйцтгэснийг харуулж байгаа юм. харьцуулж vзвэл, тавиад оны эхнээс далаад оны суулч хvртлэх гучин жилийн хугацаанд гадаад худалдаа зєвхєн дєрвєєс таван хувиар нэмэгдэж, улс ардын аж ахуй дєрвєн хувиар нэмэгдсэн юм.

    Тавь жараад оны vед Хятадын гадаад худалдааны таваарын бvтэц зєвхєн vр тарианы болон тослог тарималын бvтээгдхvvн нутгийн гаралт болон малын гаралтай бvтээгдхvvн гэх хоёрхон тєрєл байсан юм. одоон гадаад худалдааны бvтээгдхvvний нэр тєрєл олон болж, гаалиар гарч байгаа бvтээгдхvvний нэр тєрєл хамгийн олондоо хэдэн мянган тєрєлд хvрч байгаа юм.

    Ерээд оны дунд vеэс нааш нэхмэл бvтээгдхvvн нь экспортийн бvтээгдхvvний 25%-30% ийг эзэлж vvнд хамгийн олон экспортлогдож байгаа ямааны ноолуурын бvтээгдхvvн юм. нэхмэлийн бvтээгдхvvний хамгийн их зах зээл бол Орос, Америк, Япон, Сянган болно. бусад тєрийн бvтээгдхvvний экспорт нь экспортийн нийт хэмжээний арван хувьд ч хvрэхгvй байна. импортийн бvтээгдхvvн нь тємєрлєгийн болон уул уурхайн бvтээгдхvvнээр голлуулж байгаа юм. энэ нь импортийн бараг 20-30% хувьд хvрч байжээ. Дараа нт химийн хж vйлдвэрийн бvтээгдхvvн бараг арван таван хувийг эзэлж байна. бусад тєрлийн бvтээгдхvvн нь импортийн нийт хэмжээгийн арван хувьд ч хvрэхгvй байлаа. голдуу Орос, Монголоос импортолдог байлаа. Оросоос жаран хувийг нь монголоос арван хувийг нь оруулдаг байсан юм. голдуу модон материал, химийн бордоо, арьс шир, ноос ноолуур, зэс молибден зэргийг оруулдаг байсан юм. эдгээр тvvхий материал нь голдуу Хятадын дотор газар, тэнгисийн эрэг дагуу нутагт борлуулагдаж, Євєр монголын умард нутгийн хилийн худалдаанд иймэрхvv захиалгатай импорт явагддаг байсан юм.

    Єєрчлєлт хийж нээлттэй байлгаснаас нааш Євєр монголын худалдааны тvнш болон газар нутаг тvргэн єрєгжиллєє. Тавиад оны эх далаад оны сvvлчээр Євєр монголын худалдааны гол тvншvvд нь хуучин зєвлєлт холбоот улсын эдийн засгийн харилцан туслалцах нийгэмлэг байсан бол наяад оны эхээр худалдааны тvнш нь гуч гаруй байснаасаа ная гаруй улс орон газар нутаг болон эрэс нэмэгджээ. Євєр монголын худалдааны эхний арван таван тvшийг жагсаавал Орос, Сянган, Япон, Монгол, Америк, Итанль, Гермэнь, Австраль, БНСУ, Франц, Тайланд, Англи, Энэтхэг, Индониз, Куб зэрэг байгаа юм. эдгээр улс орон газар нутагтай хийх худалдааны хэмжээ хамгийн олондоо 300-400 сая ам. Долларт хvрч хамгийн цєєндєє 10 сая ам. Долларт хvрч байгаа юм.

    Євєр монголын эх хуурайн хийлийн боомт нь баруунаас зvvншээ Орос Монгол хоёр орныг дамжин хийлийн шугам нь Хятадын хийлийн шугамын нийт уртын тавны нэг хувийг эзэлж байгаа юм. газар зvйн энэ онцлог нь Євєр монголыг Хятадын умард хєршид нээлттэй байлгах явцад эдийн засаг улс тєрийн стратегийн чухал байр суурьтай болгосон байна. Євєр монголын хийлийн боомтууд нь Хятадын умард хийлийн тогтвортой байдал, эдийн засгийн хєгжил, ялангуяа хийлийн раионы худалдааны цэцэглэл хєгжилд орлуулж болошгvй идэвхтэй vvрэг гvйцтгэсэн байна.

    Євєр монгол нь Оростой мянга шахам км хийлийн шугамаар хиллэж байдаг. одоо зургаан хилийн боомттой юм. vvн нэгдvгээр зэргийн боомт дєрєв байж, хоёрдугаар зэргийн боомт хоёр байна. тухайлбал Мануур боомт нь 1907 онд шиглалтад орсон тєрийн зєвлєлийн хамгийн тvрvvнд батлан зєвшєєрсєн хийлийн дєрвєн хотын нэг нь юм. тус боомт бол Хятадын хамгийн том Ерєнхиийлсэн чанартэй далайд гарцгvй боомт байгаа. Тємєр замаар жилд дєрвєн сая тонн, авто замаар жилд хоёр зуун мянган тонн бараа нэвтрvvлэх чадалтай байж, Европ Азийн эх газрын нэгдvгээр мом гvvр гэж нэрлэгдсэн юм. Манжуур боомт нь Хятадын зvvн хойт нутаг болон Євєр монголын Орос болон зvvн Европод нэвтрэх зам харилцааны уулзар газар болж байгаа юм. сvvлийн хэдэн жилд Манжуур боомтын дэд бvтэц тvргэн хєгжиж, олон тєрлийн vйлчилгээний нєхцєл тасралтгvй сайжран боловсронгуй болж, Хятадын умард нутгийн Боомтын олон улсын худалдааны хот болох чиглэлээр хєгжиж байна.

    Гаалийн бvртгэлээс vзвэл, 1999 онд Манжуур боомтын импорт экспортийн барааны нийт хэмжээ нь нэг тэрбум нэг зуу гучин сая ам. Долларт хvрч Хятадын Оростой хийж байгаа худалдааны нийт хэмжээнийн 20% гаруйг эзэлж байгаа юм. 1999 онд Манжуур боомтын гадаад худалдааны нийт хэмжээ нь 528 сая ам. Долларт хvрч Євєр монголын гадаад худалдааны нийт хэмжээний дєчин хувийг эзэлж, жил бvvр Манжуур хотоох гарч Оросын холбооны улст жуулчилах хvн зуун мянгад хvрч байгаа юм.

    Хей Шаньтау болон Швий хоёр усан боомт Хятад Оросын хилийн Єргvvнээ гол дээр байрлаж, 1984 оноос ашиглалтад орсон юм. тус боомтын жилийн бараа нэвтрvvлэх чадал нь зуугаас хоёр зуун мянган тоннд хvрч байгаа ажээ. Хей Шаньтоу боомт нь авто замаар Хайлаарын км тємєр замтай холбогдож, тємєр замын нийт урт нь 120 орчим км байдаг юм. тус боомт Оросын боомтын хот Досатои хоттой 20 км зайтай юм. тус хот агаараар болон тємєр замаар Оросын Чета мужтай холбогдож, хийлийн худалдаа болон орон нутгийн хооронд худалдаа хийх хамгийн тааламжтай газар болсон юм. Швий боомт Оросын Олочээ боомттой нэг голоор алсалж, Оросод нээлттэй байлгах хамгийн тааламжтай гарц болж байгаа юм.