Yнс гэвэл хvмvvс бvр мэдэнэ. Хєдєєгийн айл бvхний гадана бvр vнсэн овоо байдаг. Харин тэр бол нутгийн эрдэнь юм. Тvvнийг нээн ашиглавал хэрэгд хvрдэг сан. Yнсийг хоёр зvйлд хуваадаг. Аргал хоргуулын vнсийг алтан vнс гэж, євс модны vнсийг мєнгєн vнс гэдэг.

    Yнс бол охи сайн нутгийн бордуур болох бєгєєд ямар ч химийн бордуур оролж чадахгvй эрдэнь байгаа юм.
Алтан vнсэнд тариа тємсєнд хэрэгсэх бvх эрдсийн элементийг агуулж байдаг бєгєєд бордуурын гурван гол элементийн нэг болох калыг хамгийн их агуулж байдаг. Тиймдээ алтан vнсийг каль бордуур гэдэг. Алтан vнсийг химийн бордууртай хамтруулж хэргэлбэл, хєрс шороог хатууруулан нятруулж, хєрс шорооны чанар муудхаас сэргийлж чадах бєгєєд чийг нойтныг хамгаалдаг.

    Мєнгєн vнс шатах vе органик эд болон болон азот элементийг гаргадаг болхоор 91 хуваас дээших нь уусамтгай, хужарлаг бордуур болно. Ниймээс мєнгєн vнс нь хужарлаг газар тохирохгvй байж, хvчиллэг хєрсєнд цацвал сайн байдаг.

    Алтан vнс бол навчин тамихь болон тємсний тарианд хэрэглэхдэх цорын ганц цэвэр байгалийн бордуур болох бєгєєд vр ашигаар маш сайн байдаг гэж ургамал судлалын шинжлэх ухаантаддаас vзсэн байна. Иймээс малчид алтан vнсээ єєртєє хэргэлж, vр тарианы элбэг хураалт олж болох юм байна.

    Тємсний тариа нь каль бордуурыг хамгаас их шаарддаг. Учир нь каль бордуурыг илvv шиг хэргэлбэл амтад тємсний уналтыг нэмэгдvvлхээр барахгvй шихэрлэг эд болон цардуулын хэмжээг нэмэгдvvлж, тємсний боловсролтыг тvргэтгэдэг. Тємсний тарианд химийн бордуур оруулахгvйгээр зєвхєн алтан vнс цацвал, суусан тємс нь том бєгєєд охи сайн байж, уналт єндєр байдаг.

    Єнєє тариалах газар навчин тамихь болон тємс тариж байвач, алтан vнс ховор тул малжих газрынхан тус нєхцлєє ашиглаж, гэрийн гаданах vнсээ зах зээлд гаргаж болох юм.

    Yнс ч гэсэн нутгийн эх баялаг болно. Нутгийхаа хэргэлж болох эх баялагийг бvрэн хэргэлэх нь малчидын vйлдвэрлэл амьдралд тустай юм. Харин алтан vнсээ годоль тамихь, шил арихаар битгий солиорой гэж сануулъя. Байгаль дэлхийтэйгээ эедэн зохицож, нvvдэл соёлын гал голомт-монгол нутгийн юун ч гээд илvvц хаягдмал биш юм.