Сайн-Єлзий: Сайн байна уу, сайхан намаржиж байна уу. Тун саяхан Євєр Монголын Єєртєє Засах Районы тєв Хvххот-д монгол судлалын олон улсын эрдэм шинжилгээний харал болсон юм. Энэ харалд Євєр монголын их сургуулийн монгол судлалын тєвийн профессор багш Зоригт оролцсон бєгєєд "Монгол хэлний хэрэглээний тухай судалгаа" гэсэн єгvvлэл уншсан байна. Yvнд холбогдуулан би тvvнийг сурвалжласан юм. Та хуралд уншсан єгvvлэлийхээ тухай манай сонсогчидод танилцуулж єгнє vv.

    Зоригт: Би энэ хуралд "Монгол хэлний хэрэглээний тухай" гэсэн єгvvлэл, байцаалтын материал єгсєн юм. Яагаад гэвэл бид судалгаагаа хэрэглээний тухай шилжvvсэн юм. Хятадын Євєр монголын монгол хэлний хэрэглээ цухам юу болж байна, ийнгээд бид улсын тєсвийн дагуу ажилласан юм. Юуны ємнє бид хэдэн цэг сунглаа, малжих районы дотор бид Зvvн Yзэмчинийг сонголоо, нєгєє нь хагас малжих, хагас тариалах район, vvнд Тунлиао хотын Хорчин зvvн гарын хойт хошуу болон Хянган маймгийн хорчин баруун гарын ємнєд хошууг сонгожээ. Єнєєс гадна боомт хот Эрээнийг сонгож, нєгє нэг нь тєв хот Хvххотыг бас сонгожээ. Yvнд монгол хэлний хэрэглээ єнєє юу болж байгаа тухай байцаалт хийсэн юм. Yvнд монголчуудын дунд 18-73 насны хоорондох хvмvvсд, vvнд малчин, тариачин, ажилчин, боловсон хvчин, бизнисменууд гээд янз бvрийн ажил тєрлийн хvмvvсийг оролцуулсан юм.

    Нєгєє талаар боловсрол хvртсэн хэмжээгээрээ бага сургууль, дунд сургууль, дээд зэргийн дунд сургууль, тусгай мэргэжилийн сургууль, их сургууль зэрэг адил бус боловсрол хvртсэн байна. Бас зарим нь янз бvрийн шалтгаанаар тухайн оронд ажиллаж байгаа, vvнд ажил шилжиж тухайн оронд очсон, тєрєл сднаа тєшиж ирсэн хvмvvс 10 жил ажиллаж байгаа байна, 5 жил ч ажиллаж байгаа хvмvvс багтаж байна. Эдгээр хvмvvсийг бvгд оролцуулж байгаад монгол хэлний хэрэглээний байцаалт хийсэн юм. Энэ байцаалтыг хоёр жил хийж байна. Бид голцуу нэг нь бол монгол хэлийг нийгэм нийтээр яаж хэрэглэж байгаа, нєгєє нь гэр бvлийн дотор монгол хэлний хэрэглээ юу болж байгаа тухай ийм хоёр сэдвээр байцаалт, судалгаа хийсэн юм. Нєгєє талаар хvvхдийг ямар хэлээр сурган хvмvvжлvvлвэл зохих вэ?

Ямар хэлээр сурган хvмvvжvvлж байгаа явдал бас нэг агуулага болсон юм. Yvнээс гадна эх хэлний ухамсар юу болж байгаа тухай судалсан юм. Манай єнєєгийн дvгнэлт бол монгол хэлний хэрэглээний байдал ерєнхийдээ зvгээр шиг байна. Гэвч тийм сайн биш, яагаад гэвэл засгийн газрын бичиг татериал буулгах юуму эсгvvл хурал цуглаан, тєрийн бодлогын ухаагуулгийн хувьд монгол хэлийг vнсэндээ хэрэглэхгvй байна. Бас нэг асуудал нь дээр vеийн хvнтэйгээ 90% хvн нь монголоор хэлж байгаа бол доор vеийн хvнтэйгээ голцуу хятад, монгол хэлээр холиж хэрэглэх болсон байна. Энэ бол нэг хандаш болоод байна. \ Г. Сайн-Єлзий бэлтгэв.\