Хуан шан уул гэж дурдахтай зэрэг гадаадын маш олон хvн энэ уулыг сайн мэддэг юм. Хуан шан уулын хормойд vзэсгэлэн сайхан И сиянь байрлаж байгаа юм. Хятадын дорнод нутгийн Ань-хуй мужид байгаа энэ жижиг сияньд одоо болтол эртний иргэдийн 3600 гаруй орон сууцыг уул хэвээр нь хамгалан хадгалж байгаа болохоор энэ нь Хятадын эртний иргэдийн орон сууц хамгаас олон тєвлєрсєн газар болж байна.

     Хуан шан уулын хормойд цагаан хэрэмтэй, хєх варан дээвэртэй иргэдийн орон сууц хааяагvй байрлаж, хєхємдєг уул номин ойн дунд хээнцэр гоёхон харагдна. И сияньд тєрж єссєн ноён Жан Вэй-фэн хэлэхдээ: " И сияньд уул олонтой байдаг болохоор тvvхнээс аваад зам нэвтрvvлэг маш бойд бєглvv байсан юм. Иймээс манай И сиянь эртнээс аваад дайн дажинд талхигдаагvй азтай байсанаар, эртний иргэдийн орон сууц нь ч маш бvрэн бvтэнээрээ хамгалагдан хоцорсон юм. Тэр ч мєртєє манай сияний эртний иргэдийн орон сууц маш их цар хэмжээтэй байдаг талаараа Хятадын бусад газрынхаас онцлог юм гэжээ.

     И сияний эдгээр эртний иргэдийн орон суцны олонхыг 500 гаруй жилийн ємнєх Хятадын Мин Чин улсын vед байгуулсан бєгєєд уран нарийлаг бvтэцтэй, гоё сайхан дотор засалтай юм. Энэ сияньд байрлаж байгаа Хятадын эртний тосгоны нийтлэг vлгэр жишээ болсон Ши-ти тосгон болон Хун цvн тосгон нь " Хятадын Мин Чин улсын vеийн иргэдийн орон сууцын музей" гэсэн алдартай. 2000 онд энэ хоёр тосгон нь хамтдаа НYБ-ын гэгээрэл боловсрол шинжлэх ухаан соёлын асуудал эрхэлсэн байгууллагын дэлхийн соёлын євийн жагсаалтад жагсаагдсан юм.

     Ши-ти тосгон зургаан зуу гаруй жилийн тvvхтэй болж байна. Он жил єнгєрч хэдэн зуун жилийг ардаа хаясан хэдий ч энэ тосгонд мєн эртний иргэдийн зуу гаруй орон сууцыг бvтэн сайхан хэвээр нь хамгаалан хадгалж байна. Нисэх онгоцоор агаар дээрээс Ши-ти тосгоныг доош харах юм бол энэ тосгон нь яг л усан онгоцны хэлбэртэй харагдаж, зуу хорь гаруй хуучины орон сууцууд нь яг усан онгоцны бєхєгvvд шиг тодрох юм гэнээ.

     Аялал жуулчлалын хєтєч Ли Хуа бидэнд, Ши-ти тосгоны барилгын байршил болон бvтэц нь маш гоё, зээл гудамж, гол горхи, орон сууцны байшигыг бvр эвлэг сайхан тохижуулсан юм гэж хэлсэн юм.

     Тосгоны доторхи мєр мєр байшингууд нь яг л аврага том усан онгоц шиг юм. Тосгоны эргэн тойроноор тарьсан єргєн их тариа нь бvхийл тосгоноо хvрээлэн, дээрээс нь харахад Ши-ти тосгон нь нам сэлvvхэн гараммын тохойд зогссон усан онгоц шиг харагдах юм гэж тэр хєтєч хvvхэн ярьж байлаа.

     Ши-ти тосгонд одоо байгаа эртний иргэдийн орон сууцны дотор эртгэр угалжит саравчтай, єндєр сайхан тагттай " торгон бємбєгєн" асар хэмээгдсэн нэгэн барилга маш сайхан хэвээрээ байгаа нь гайхалтай юм. Нутгийн хvмvvсийн танилцуулсаныг vзвэл, энэ байшин бол уул нь баян айлын охидын торгон бємбєаг шидэн хань ижлээ сонгодог газар байсан юм байна.

     Энэ асрын ємнє єдєр болгон ши янгуу дуулан жуулчин олноо баясгаж байдаг юм. Танай сонсож байгаа энэ " Хуан мэй ши"-гийн ая эгшигийн дагуу, эртний маягийн улаан урт дээлтэй бvчгvй хvн гарч ирээд, торгон бємбєг шидэх эхний хєшгийг нээж байна гэжээ.

     Одоо цагт хvмvvс торгон бємбєг шидэж байж хань ижлээ сонгохоо больсон боловч, аялал жуулчлалын нэгэн агуулга болсоны хувьд, энэхvv vйл ажиллагаа нь жуулчдын таашаалыг нэлээд хvртэж байдаг юм байна. Ши-ти тосгонд ирээд би яг л єнгєрсєн тvvхэн цагт буцсан шиг бодогдож байна гэж алс хол зvvн хойд нутгаас ирсэн Ван Ёо гэсэн хvvхэн ярьсан юм. Тэрээр хэлэхдээ:

     Эндэх иргэдийн орон сууц маш онцлогтой гэж надад санагдлаа. Зураг тєсєл хийсэн талаас нь авч хэлсэн ч барилгаа маш уран нарийлаг байршуулсанаар, vхмэл биш мєртєє маш бор боровжуун харагдаж байна. Би эдгээр эртний барилгуудыг хараад, єєрєє яг л эртний vед байгаа шиг санагдаж байна гэжээ.

     Ши-ти тосгоноос хорин км ч хvрэхгvй зайтай байрлаж байгаа Хун цvн тосгон бол бас ч маш онцлогтой тосгон юм. Бvхийл тосгон нь номин цэнхэр уулын дунд, нэлгэр их усан тарианы хооронд тархан хэвтсэн vхэр шиг л харагдах юм. Энэ Хун цvн тосгонд тансаг сайхан Чэн жи тан ордон байрлаж байна, энэ ордон бол ёстой л иргэний музей байгаа юм. Энэ ордны дотор засвар болон гадар урлал нь тухайн vед энэ нутгийн хvн ардын аралжаа наймаа хийж байсан тvvхийг харуулж байна. /Пэрлаймаа орчуулав/