BBC-гийн сурвалжлагч Горге Арнея болон түүний 10 хамтран зүтгэгч урилгаар өнгөрсөн оны 10-р сард Хятадын Гуан Дүн мужид айлчлан сурвалжилсан юм.

     Галт тэргээр өнөө бид Хонконгоос Хятадын дотор газар хүрч ирлээ. Давхар автобустай, хэвлэл мэдээлэл их чөлөөтэй байдаг Хонконгийг бид сайн мэднэ, гэхдээ Хятадын дотор газрын тухай бид төдий ойлгохгүй гэж Горге Арнея галт тэргэн дээрээс шууд мэдээлэл хийж байна. Хятад улсад ирсний дараа тэр үзэж харсан тухайгаа өдөр бүр сансрын холбооны гар утсаар BBC-гийн төв байртай гурван удаа холбогдог байна.

     Хэвлэл мэдээллийн ажил хийгээд 25 жил болж байгаа Горге Арнея өмнө нь олон улс орон болон районаар сурвалжилж хүрч байсан боловч Хятад оронд анх удаагаа ирж байгаа юм. Хятад улсыг ойлгохгүй олон хүнтэй адилаар тэр Хятад улсын түргэн хөгжиж байгаад их эргэлзээтэй байдаг. Гуан Дүнгийн хатагтай Жэн Инь энэ удаа Горге Арнея нарт орчуулагчаар ажиллажээ. Тэрээр хэлэхдээ, сурвалжлагчдын хэсэгт Горге Арнея нь хамгийн онцлогтой сэтгүүлч, Хятад улсын тухай түүний үзэл бодол өнгөрсөн зууны 60-70-аад оны үеийн хуучин байдалд байж олон юмыг ойлгохгүй сэжиг таавартай байсан гэжээ.

     Хятад улсад анх удаа ирж байгаа болохоор юум бүхэнд сонирхол төрж орчуулагч Жэн Инээс: та ганц хүүхэдтэй юу? Ямар орлого авдаг бэ? Орон сууцны байшин худалдан авах мөнгөтэй юу? Боловсрол олоход их мөнгө төлдөг үү? өрнөдийнхийг ойлгоно уу гэх зэрэг олон асуултыг нэг л амьсгаагаар дурджээ. Хятад улсын мэдээлэл өрнөдийн орнуудтай зэрэг байдаг, Хятад хүмүүс Европ Америкийн эстрадын дуу сонирхож, Холливудын кино үзэж, радио телевиз, интернетийн сүлжээгээр дэлхийн тухай мэдээлэл авч байна гэж хатагтай Жэн Инь танилцуулахад Горге Арнея итгэн ядаж байсан ч Гуан Жөү, Шэнь Зэнь Дүн Вань зэрэг Хятадын өмнөд нутгийн энгийн хотоор айлчлаад Хятадын тухай шинэ ойлголттой болсон байна.

     Тэрээр хэлэхдээ, Хятадын эдийн засаг түргэн хөгжиж байна гэж нилээд эртээс дуулж байлаа, учир нь өрнөдийнхөн энэ тухай их ярьж байсан. Ийм байлаа ч гэсэн би үзэж харсан бүхэндээ гайхаш төрж байна. Шэнь Зэний тэнгэрийг баганадсан өндөр том давхар байшин зэрэг барилга байгууламжийг хараад хачирхан сонирхож байна гэжээ.

     Хятадын эдийн засгийн хөгжилтийн байдлаас гадна, Хятадын төлөвлөгөөтэй төрөлтийн бодлого, орчин ахуйн бохирдлыг засаж байгаа байдал, их дээд сургуулийн боловсрол зэрэг нь бүр Горге Арнеягийн сурвалжлах төлөвлөгөөнд орсон байна. Тэрээр зогсоо зайгүйгээр албан байгууллага, сургууль, оршин суугчдын гэр бүлээр хүрч энгийн иргэн ,засгийн газрын албан хаагч, аж ахуйн нэгжийн эзэн, оюутнууд, тамирчнаас ярилцлага сурвалжлага авч явсан байна. Гүнзгийрэн сурвалжлахын дагуу Хятадын байдлын тухай Горге Арнеягийн үзэл бодолд өөрчлөлт гарч, ойлгохгүй олон асуулт арилж, бишрэн ташаах зүйл олон болсон байна. Ялангуяа жирийн иргэдтэй уулзан танилцаад Хятадын энгийн гэр бүлийн амьдралыг нэн бодитойгоор ойлгож, хүн хүний хоорондох үнэнч найрсаг сэтгэлгээг мэдэрсэн байна.

     Гуан Дүнгийн эдийн засгийн байгуулалтын амжилт нь Горге Арнеяд маш гүн сэтгэгдэл төрүүлжээ. Гуан Дүн дэх айлчлалаар тэр Хятадын бодит байдлыг нүдээр харж өнгөрсний тэрэх бүрэн гүйцэд биш, өрөөсөл хэлбүү назгайгаар ханддаг үзэл бодолд нь чухал өөрчлөлт гарсан байна.

     Гуан Дүнгийн өөрчлөлт нь Хятадын эдийн засгийн түргэн хөгжлийн хуриангуйлал гэж хэлж болно. Хятадын олон газрын эдийн засаг нийгмийн хөгжил Гуан Дүнгээс ч бас түргэн байна. Горге Арнея хэрэв Хятадад удаан хугацаа байхад хүрвэл гайхаш төрүүлэх нэн олон үйл явдалтай тохиох болно. Горге Арнеяногийн айлчлан сурвалжлах ажлаа дуусгаад Хятад улсаас явахдаа, дахин ирж нэн олон хятад хүмүүсээс ярилцлага сурвалжлага авч Хятадын тухай нэн гүнзгий олгох болно гэж хэлсэн байна. /Урангоо орчуулж, хянав/