Хөх мөрөн бол Хятадын хамгийн урт мөрөн юм, түүний хамгийн урт салбар урсгалыг Хань Жян мөрөн гэдэг. Одоо та бүхэнд Хань Жян мөрний хөвөөнд амьдардаг хоёр өндөр настан мөрний усыг бохирдлоос хамгаалахын төлөө хот хөдөө, айл тосгоноор хүрч усны нөөц баялагийг хамгаалах суртал ухуулгын ажлыг хийж ирсэн үйл явдлыг танилцуулъя.

      Хятадын төв хэсгийн Хү Бэй мужийн Шян Фань хотод амьдардаг жар гарсан энэ хоёр өндөр настны нэг нь Юүнь Жяньли, нөгөө нь Е Фү-и гэдэг. Мянга таван зуу гаруй километр урт Хөх мөрний хамгийн урт салбар урсгал---Хань Жян мөрөн тэдний нутгаар өнгөрөн Ү- Хань хотын хавьд хүрээд Хөх мөрөнд цутгадаг.

      Тэтгэвэртээ гарсан энэ хоёр настан тэтгэврийн мөнгөтэй, амьдралд нь зовох зүйл байхгүй байгаад юуны учир хүрээлэн байгаа орчныг хамгаалах ажилд оролцох болсныг 2000 оны хавар Юүнь Жяньли настан автобуст суугаад Хань Жян мөрний том гүүрээр өнгөрөхөд үзэж харсан сонсож дуулсан явдлаас эхлэн хэлэх хэрэгтэй юм.

     Тэрээр хэлэхдээ, автобусанд суугаад гүүрээр өнгөрөхөд миний хажууд суусан нэг хүн нөгөө хүндээ, амьдралын бохир усыг бүр мөрөнд асган оруулж байгаагаас шал өмхий болсон шүү хараач, гэхэд нөгөө нь наадахь чинь хол зүгээрээ, үүний салбар урсгал Гүнь Хэ гол үүнээс нэн бохир болсон гэж ярьлаа. Ийм бохир усыг Хань Жян мөрөнд оруулж байна гэдгийг сонсоод би сэтгэл зовж, наад зах нь гэрийн хажуугаар урсан өнгөрөх гол мөрнийг хамгаалахад өтлөх насны хүчин зүтгэлээ гаргах ёстой доо гэж бодсон гэлээ.

      Эрт дээр үеэс Хань Жян мөрөн тунгалаг урсгалтай усны чанар маш сайн болохоор загас жараахайн төрөл зүйл олонтойгоороо нэртэй билээ. Гэвч сүүлийн жилүүдэд эдийн засаг хөгжсөнөөр зарим үйлдвэр бохир усыг шууд мөрөнд асган оруулах болсноор гол мөрөн их бохирдолтой болсон байна. 2000 оны 3-р сараас эхлэн настан Юүнь Жяньли Хань Жян мөхний сав газар дагуу Шян Фань хавийн таван салбар урсгалын бохирдлын байдалд шалгалт хийгээд Хань Жян мөрний дээд сав газар дахь салбар урсгал ноцтой бохирдолтой болсон гэсэн дүгнэлт гаргасан байна. Бохирдлын эх үүсвэрийг түргэн засахыг тэр орон нутгийн Засгийн газарт олон удаа уриалж иржээ. 2002 оны хавараас тэр хүрээлэн байгаа орчны асуудлыг зохицуулахад ганц Засгийн газрыг хараад байж болохгүй ард иргэд ч арга хэмжээ авах хэрэгтэй гэж боджээ. Ингээд тэр Е Фү-и зэрэг найз нартайгаа харилцаж, 2002 оны 8-р сард Хү Бэй мужийн иргэдийн байгаль орчныг хамгаалах анхны байгууллага—"Тунгалаг Хань Жян " гэсэн нийгэмлэгийг байгуулав.

      Хоёр настны цуцалтгүй чармайн зүтгэж ирсэн ба орон нутгийн Засгийн газрын холбогдох салбарын дорвитой дэмжсэнээр уг нийгэмлэг нь зуу гаруй гишүүн , дөчин таван олон нийтийн гишүүнтэй болжээ. Хүрээлэн байгаа орчныг хамгаалах тухай хүмүүсийн үзэл ухамсрыг дээшлүүлэх нь өнөөгийн хамгийн тулгамдсан ажил гэж Юүнь Жяньли, Е Фү-и нар үзэж, байгаль орныг хамгаалах суртал ухуулгын ажлыг өрнүүлж ирсэн байна. Хэдэн жилийн турш, тэд Хань Жян мөрний сав газар дагуугийн 70 мянга гаруй хүнд байгаль орчныг хамгаалах тухай ухуулга хийж, холбогдох талын мэдлэгийг сурталчилсан байна."Байгаль орчныг хамгаалах хүмүүжлийг өсвөрийн үеэс эхлэх хэрэгтэй" гэсэн үзэл баримтлалын дагуу тэд 300 гаруй сургууль, хүүхдийн цэцэрлэгээр хүрч ухуулгын ажил өрнүүлж хүүхэд багачуудын дэмжлэгийг олж маш сайн үр дүнд хүрсэн байна. Байгаль орчноо хамгаалахыг хүмүүст нэн дүрслэгээр ухуулахын төлөө 2003—2004 онд Юүнь Жяньли, Е Фү-и нар Хань Жян мөрөн болон түүний салбар урсгал дагуу газраар байгаль орчныг хамгаалах явган аялалын ажиллагаа зохион байгуулсан байна. Хоёр удаагийн ажиллагаанд хэдэн зуун хүн бүртгүүлэн оролцож, орон нутагт өргөн их нөлөө үзүүлсэн байна. Тэд зам дагуу бохирдол гаргаж байгаа газрыг бүртгэн, усны загвар авч үзэсгэлэн ажиллуулан бодитой материал тоо баримтаар ухуулгын ажил хийсэн байна. Эдгээр ажиллагаа нь хүрээлэн байгаа орчноо хамгаалах иргэдийн үзэл бодлыг дээшлүүлсэн төдийгүй Шян Фань хотын Засгийн газрын анхаарлыг татаж, бохирдол ихтэй цаас үйлдвэрлэх жижиг үйлдвэрүүдийг хааж, тогтсон хугацаанд өөрчлөн байгуулахыг шаардсан байна.

      Байгаль орчныг хамгаалах уг нийгэмлэг нь хот сууринд ухуулгын ажлыг эрчтэй өрнүүлэхээр барахгүй хөдөө тосгоноор хүрч тариачдад байгаль орчныг хамгаалахын чухлыг ухуулан сурталчилж, хогийг төрөл хуваан савлахыг билүүлж, хог боловсруулах төв байгуулсан байна.

      Суртал ухуулгын нэн сайн үр дүнд хүргэхийн төлөө "Тунгалаг Хань Жян" нийгэмлэг нь "Тунгалаг Хань Жян" сүлжээ ажиллуулсан байна. Сүлжээнээс хүмүүс уг нийгэмлэг, ялангуяа байгаль орчныг хамгаалахын төлөө цуцалтгүй зүтгэн чармайж яваа Юүнь Жяньли, Е Фү-и хоёр настны тухай үйл явдлыг ойлгох болжээ. Өнөө уг нийгэмлэг нь 6000 гаруй сайн дурынхантай болж, тэдний ажиллагаа нь Дэлхийн банк болон Дэлхийн Байгаль орчны сангийн дэмжлэгийг олсон байна. Өнөө Юүнь Жяньли, Е Фү-и хоёр настан нэн ажил ихтэй болжээ. /Урангоо орчуулж бэлтгэв/