БНХАУ-ын Түвдийн Өөртөө Засах Орон -(ТӨЗО) түвд, хятад, хүд, монбо, ло, монгол, уйгар зэрэг 26 орчим үндэстэн, бас ямар нь үл мэдэгдэх дорно зүгийн хүмүүс ч байдаг. Хятад ба хүд үндэстэн нь голдуу суурин газар хот, тосгонд амьдрах бөгөөд бусад үндэстэнүүд нь хот хөдөөгүй таран суудаг.

     ТӨЗО-ны нийт хүн амын 94 гаруй хувийг түвд үндэстэн эзэлдэг хийгээд БНХАУ-ын Юньнань муж болон ТӨЗО-нд түвд үндэстэн голлон амьдардаг байна. Эртний Цин, Хан(МЭӨ 221-220) улсын өмнөх үеэс түвд үндэстэний эцэг өвгөд Ярлүн(Ялун)мөрний дунд хэсэгт оршин суух болжээ. Голдуу мал аж ахуй, газар тариалан эрхэлдэг бөгөөд буудай, гич, буурцаг зэргийг тарьдаг байв. Арвай ба буурцагийг хуурч, тээрэмдсэн гурил, хонины хатаасан борц, тос, арвайн нэрмэл зэрэг нь түвд үндэстэний гол хоол хүнс юм.

     Түвд үндэстэн нь өөрийн гэсэн хэл, бичигтэй. Түвд хэл нь Хятад-түвд хэлний язгуурт багтах бөгөөд До(mdo),үй(dbus), Хам (khams) гэсэн 3 янзын нутгийн аялгуутай. МЭ-ын Ⅷ зууны дунд үед Түвдийн хаан Сронзаншамбо зарлиг буулгаж Нүв(nub), Жагарын орны бичиг үсэгт тулгуурлан "Гамад сүмжү"(kamad-sum-cu) хэмээх гучит буюу цагаан толгойг зохиолгожээ. Түүнээс эхэлж түвдүүд өөрийн бичиг үсгийн дүрэмтэй болсон буй. МЭ-ынⅧ зуунд Түвдэд яруу найраг асар их дэлгэрчээ. Ⅹ-ⅩⅥ зуунд Түвдийн бичгийн соёл машид хөгжиж "гаадан"(bka-bstan, зарлиг номлол), "Гэсэрийн домог" зэрэг олон алдарт зохиол гарчээ.

     Түвдүүд олон үс оруулаг, унжлага чимэглэлтэй хувцас өмсөх бөгөөд эрэгтэйчүүд нь үсээ ардаа бооно. Түвдүүд ноосон нөмрөг өмсөхдөө 2 мөрөө гадагш нь мулталж, 2 ханцуйгаа бэлхүүсээрээ ороож өмсдөг. Мөн урт түрийтэй гутал өмсөж бүсэндээ хутга зүүдэг. Эмэгтэйчүүд нь үсээ хоёр тийш нь самнаж мана, шүр, оюу, гартаам зэрэг эрдэнээр чимсэн толгойн чимэглэл зүүдэг. Нутаг нутгийн амьдрал ахуй өөр байдгийн эрхээр хувцасны загвар нь ч янз бүр байх бөгөөд газар тариалан эрхэлдэг нутгийн эрэгтэйчүүд зах нь их уужуу, баруун хормой нь задгай нэхмэл хувцас өмсөнө. Эмэгтэйчүүд нь том захтай, ханцуйгүй ноосон нөмрөг өмсөж, хээ угалзаар чимэглэсэн хормогч зүүнэ. Мал аж ахуй эрхэлдэг нутагт эр, эм ялгалгүй бүгдээрээ үргэлж хонины арьсан дээл өмсдөг.

     Түвд үндэстэний жирийн малчид нь хар эсгий майханд, тариачид туйпуу болон чулуугаар барьсан хананы дээр тэгшхэн дээвэр хийж дээд талд нь өөрсдөө амьдарч, доод талдаа хонь малаа оруулдаг. Суурин газарт амьдрагчдын олонхи нь орон сууцанд амьдардаг. Сүүлийн жилүүдэд угсармал барилгад амьдрагчид өдөр ирэх тутам улам бүр нэмэгдэж байна.

     Түвдүүдийн ихэнхи нь буддын шашныг шүтэн биширдэг. Буддын сүм хйид Түвд орны орон нутаг бүрд байдаг бөгөөд Брайбүн, Сэра, Дашлхүнбо зэрэг алдартай сүм хийд олонх байдаг. Сүсэгтнүүдийн гэрт тахилын сав байх бөгөөд хүзүүндээ сахиус зүүж, хүрд эргүүлэн тахил шүтээндээ мөргөдөг. Түвдийн шинэ жил, намрын тарагны баяр зэрэг уламжлалт баярын үед болон оршуулгын зан үйлийн үед түвдүүд мөргөл их үйлддэг.

     Түвд үндэстэний дуу, бүжиг нь их онцлогтой бөгөөд дуут бүжиг, тойрон бүжиг зэрэгт түвдийн үндэсний онцлог их илэрч байдаг.