2007 оны 11 дүгээр сарын 24-нд саран дээр судалгаа хийх хятадын анхны хиймэл дагуул "Чан-э 1" сар луу хөөрсөн. "Чан-э 1" саран дээрээс авсан анхны зургуудаа эх газарт илгээж, тэр зургуудыг нь өнгөрсөн 11 дүгээр сарын 26-ний өдөр Хятадын Сансар судлалын Үндэсний газар олон нийтэд дэлгэн үзүүлсэн билээ. Анхны зургуудыг хүлээн авах ажлыг баяр ёслолын байдалтай зохион байгуулж олон нийт баярлан хүлээн авч нийт үндэснийхээ хэмжээнд баяр бахдалтайгаар тэмдэглэсэн юм.

     Улс үндэстний сүр хүчийг дэлхий дахинаа зарлах давхар боломж олгосон энэхүү үйл явдалд ард түмэн баярлах нь аргагүй. Энэ өдрүүдэд Орос, Америк, Япон зэрэг том гүрнүүд сансар судлалд оруулж байгаа Хятад Улсын хувь нэмэр, амжилтад албан ёсоор баяр хүргэцгээж, "Чан-э 1" хөлөг сансарт хөөрсөн нь Хятадын сансар судлалын үйл хэрэгт шинэ хуудас нээснийг дуу нэгтэй тэмдэглэцгээсэн. Үүнтэй зэрэгцэн Хятад улс сансар судлалыг хөгжүүлэхдээ сансрын уудмыг энхийн зорилгоор ашиглах зарчмыг баримтлах болно гэдгээ дэлхий нийтэд хандан мэдэгдэж байгаа. Энэ удаагийн саранд хэмжилт, хайгуул хийж буй төсөлд цэргийн төхөөрөмж дагалдаагүй гэж Хятадын Батлан Хамгаалахын шинжлэх ухаан техникийн аж үйлдвэрийн хорооны орлогч дарга Чэнь Чиүфэ албан ёсоор мэдэгдсэн байгаа.

     "Чан-э 1" хөлөг бүх нийтийн анхаарлыг татаж чадсан нь энэ хөлгийн нэртэй бас холбоотой шиг.

     Чан-Э бол саранд хүрсэн хятадын эртний домгийн хатны нэр билээ. Ургацын баяр буюу шинийн 5 дугаар сарын 5-ний баяр бол Хятадын хамгийн эртний түүхтэй, гурван том баярын нэгд тооцогддог. Энэ баяраар хүмүүс гэр хотлоороо цуглан ширээ тойрон сууцгааж жилийн элбэг ургацын дээжээрээ бэлтгэсэн хоол ундаа зооглон тэргэл сарыг ажицгаан дуулан бүжиглэдэг уламжлалтай.

     Энэ баярын тухай домгууд дотроос Чан э саранд гарсан домог буюу Сарны дагины тухай домог ардын дунд хамгийн өргөн тархжээ. Тэргэл сартай үдшээр айл хотлоороо цуглан сарны дор ширээ засч сарны зургийг ажингаа домог хэлэлцэн суусан ардын амьдрал өөрөө домог шиг санагдах юм.

     Эртээ урьдын цагт хурмаст тэнгэрийн орноо Чан э нэртэй үзэсгэлэнт бүсгүй Хөү и гэж байлдаан тулааны сахиулсан тэнгэр, эрэлхэг баатар эр нөхрийнхөө хамтаар амьдран суудаг байж. Хүний ертөнцөд маш олон догшин ширүүн араатан жигүүртнүүд хэсүүчилж хүн ардыг айлган зовоодог байсан цаг. Хурмаст тэнгэр энэ байдлыг залруулахаар Хөү и-г хүний ертөнцөд илгээжээ. Хөү и хурмастын зарлиг ёсоор үзэсгэлэнт эхнэрээ дагуулан хүний орчлонд бууж эгэл номхон хүмүүсийг айлган зовоож байсан араатан амьтадтай тулалдан ялахын даваан дээр ирээд байлаа.

     Гэтэл нэгэн санаандгүй явдал тохиолдож гэнэ. Хүмүүсийг нэг өглөө нойроосоо сэрэхэд тэнгэрт 10 нар мандаж илч гэрлээрээ тэсэхүйеэ бэрх төөнөж байв.

     Хөү и хүн төрөлхтөнд нүүрлэсэн шинэ зовлонг үзээд сэтгэл ихэд зовж хурмастын хөвгүүдээс өдөр өдөрт нэг нэгээрээ гарч ирж байхыг хүсэн гуйсан боловч нөгөөдүүл нь хүсэлтийг нь үл тоомсорлон дэлхийд улам ойртоцгоон даажигнав. Үй олноороо шатаж үхэж буй хүмүүсийн зовлонд тэсгэл алдарсан Хөү и нумаа гарган сумаа тавьж нэг амьсгаагаар 10 нарны 9-г нь нам унагааж гэнэ. Үлдсэн нэг нар нь буруугаа хүлээн аврал гуйсан тул амь хэлтрүүлж нумаа хураажээ. Хөү и хүний ертөнцийг мөхлийн аюулаас аварсан хэдий ч хурмаст тэнгэрийн хөвгүүдийг хороож эцгийг нь хилэгнүүлсэн байлаа. Хурмаст тэнгэр тэднийг тэнгэрийн орноо дахин ирэхийг цаазлан хорьжээ. Хөү и Күнь Лүнь уулнаа суудаг баруун хязгаарын хатан эх Ван мү-гээс тэнгэрт гардаг ид шидтэй эмийг нь гуйсан боловч тэр эм ганцхан хүнд хэрэглэж хүрэхүйц жаахан үлдсэн байсан тул Хөү и арга мухардан нөгөө эмийг гэртээ авчирч нуусан байжээ. Гэтэл нөхөртөө туйлын хайртай хэдий ч хүний ертөнцийн амьдралд дасч түвдэхгүй тэнгэрийн ордны амгалан жаргалтай амьдралаа туйлын ихээр мөрөөдөн гансарч байсан Чан э нөхрийнхээ эзгүй шинийн 15-ний тэргэл сартай үдшээр нөгөө эмийг хүртэж орхижээ. Тэгээд хөл нь хөнгөрөн агаарт дэгдсээр Гуан хань гүн хэмээх сарны ордонд хүрчээ.

     Чан э саран дээр гарсан ч тэнд нь эм найруулдаг нэг туулай, нэг түлээчин өвгөнөөс өөр хүнгүй тул хүний ертөнцийн энэрэл хайр болоод нөхөртэйгөө өнгөрүүлсэн сайхан цагаа дурсан гуниладаг байжээ. Ялангуяа 8 дугаар сарын 15-ний саран тэргэлших цагаар Чан э авхай саран ордондоо маш их ганцаардан гунигладаг болсон домогтой.

     Ардын дунд амьд түүх лугаа хичнээн зуун дамжин яригдаж хайрлагдаж ирсэн үзэсгэлэнт гүнжийн нэр сансрын хөлгийн нэр болсон түүх ийм.

     "Чан-э 1" хөлгийн ирүүлсэн анхны зураг нь сарны зүүн уртрагийн 83 градусаас зүүн уртрагийн 57 градус, өмнөд өргөрөгийн 70 градусаас өмнөд өргөрөгийн 54 градусын хооронох зайн зураг юм байна. Зураг дээр сарны өндөрлөг газрууд, том жижиг дов, хонхорхой, толбонууд зэргийг маш тод зураглан буулгасан байна. Зургийн урт нь 460 км, өргөнөөрөө 280 км байгаа юм.