Сийлбэр
     Орцон үндэстнүүд ӨМӨЗО-ны зүүн хойт хэсэг болон Хар мөрөн мужаар төвлөрөн суудаг. Тэд уламжлалт соёл, ардын урлагийн баялаг түүхтэй үндэстэн. Сийлбэр, зураг, сүлжмэл, хатгамал, хөгжим, бүжиг нь хамгийн өвөрмөц. Сийлбэр нь хус модны хальс, мод болон ясны сийлбэр гэсэн 3 төрөлтэйгөөс хус модны хальсан сийлбэр нь хамгийн алдартай.

     Монгол үндэстнүүд эртнээс орцончуудын хусаар хийсэн авдрыг хэрэглэж иржээ. Урт дөрвөлжин, дөрвөлжин эсвэл дугариг хэлбэрүүдтэй орцон авдарны урт нь нэг тохой хагас, өргөн нь нэг тохой, өндөр нь хагас тохой байдаг. Авдрын таг болон дөрвөн талд нь бугын хөлний ясаар хийсэн хутгаар сийлсэн хээтэй. Модон сийлбэр нь эмээл, хутганы хуй, бугын бисгүүр, модон пэнз зэрэг ахуйн хэрэглээний эдлэлүүдээр уламжлан иржээ. Ясан сийлбэрийн бүтээлүүд бол араатны ясаар сийлсэн ясан товч, ясан савх, ясан бөгж зэрэг эдлэлүүдээр дамжин өнөө хүрсэн байдаг. Дугариг, дөрвөлжин, урт дөрвөлжин, жишүү дөрвөлжин зэрэг янз бүрийн хэлбэртэй ясан товчнууд нь эмэгтэйчүүдийн гоёлын гол хэсэг байсан бөгөөд арьсан дээл, хувцсан дээрээ хадаж хэрэглэдэг байжээ.

Хатгамал

     Сийлбэр нь орцон үндэстний эрэгтэйчүүдийн урлал байсан бол эмэгтэйчүүд нь хатгамалын урлалаараа алдартай байжээ. Хувцас, гутал, малгай, бээлий, дэр, хөнжил, дэвсгэр, тамхины хавтага зэрэг эдлэл дээр төрөл бүрийн хээ угалз хатган шаглаж ирсэн уламжлалтай. Эмэгтэйчүүд арьсан дээлэн дээрээ үүлэн хээ хатгаж, зах, заам, энгэр, оноо зэрэг хэсэгт нарийн ур ухаан шингэсэн хээ угалз хатган чимэглэж өмсөнө. Хатгамалын хээ угалзны хээг үндсэнд нь 4 хэсэгт хуваах боломжтой. 1-рт, хэрээсэн хээ, 2-рт, долгион хээ, 3-рт, дан хээ, 4-рт, булан хээ. Хэрээсэн хээг томоохон талбайд хатгамал урлахдаа ашигладаг байсан бол, долгион хээг авдрын хөвөө, савхин хэрэглэлүүд дээр, дан хээг бүх төрлийн тамхины хавтага зэрэг нарийн хэрэглэлүүд дээр, булан хээг хувцас хэрэглэлийн булан тохой хэсгээр хатгаж чимэглэдэг байжээ.