Ред: Харцы нь ээ. Ямар ч зөөлөн, ямар ч гунигтай юм. Тугийн зэв шиг чихээ хайчилж, урд хоёр хөлөөрөө агаар самардан цоройх саарал азарганы янцгаах нь сонсогдож, хөл дор нь тоос хуйларч байх шиг. Оршихуй гурван цагийг нэгэн агшинд мөнхөлсөн ийм нэг баримлыг би дэргэдэх цонхныхоо давцан дээр тавьсан юм. Хар омруу, хар нүд, хар дэл, хар гол, хар сүүл, хар тууртай саарал азаргыг хийморилог бадрангуй, нандин эрхэмсэг, үргэлж тэмүүлэхийн билэгдэл болгон өөртөө ойртуулсан нь энэ. Уул нь манай өрөөний хойд цонхон дээр хэн нэгний нүдэнд өртөхгүй, хэн нэгний сэтгэлийн галыг асаахгүй тоосонд дараастай байсан юм. Урсаж л байдаг цаг, байж л байдаг баримал болгосон байх аа. Хаанахын хэн гээч, хэзээ сэтгэлээ шингээн байж бүтээсэн юм. Хаанахын хэн гээч, хэзээ бадрангуйг шингээн эдний хамт олонд бэлэглэсэн юм бол доо.. Газар газрын хүмүүсийн ашдын жаргалыг ерөөж, амны билэгтэй үгээ хэлж, сэтгэлээ шингээсэн дурсгал энд, манай өрөөнд олон бий.

Ред: Би л хувь даа. Морин хуураа дурсгахдаа:
Мөнх тэнгэрийн дор
Морин хуур эгшиглэж
Монгол хэл, Монгол үндэстэн
Мөнхөд орших болтугай хэмээн зүгээр ч нэг өгүүлээгүй юм даг...

     Ред: Манай гэрээр нэг заан. Гэргийн минь цуглуулганд шавар, шаазан, мод, гууль, төмөр, чулуу, яс гээд есөн жорын эдээр бүтээсэн, тугалаа дагуулсан, тоглосон, цуварсан, уурласан, хэвтсэн, хээлтэй гээд элдэв дүрсийн бас тэгээд янз янзын төрхтэй, олон өнгө сэтгэлээс үүдсэн заанууд бий. Урт нас,удаан жаргал, энх амгалангийн билэгдэл тэр заануудын ааш авир нь тэс өөр өөр. Би тэдгээрээс тугалаа дагуулсан зааныг удаан гэгч нь ширтэж зогсдог. Хайрлах гэх ч хаашаа, их өрөвддөг юм. Тэр бусдаас хамгийн хямдхан нь ч байж магад, шаазан ч гэлээ, надад бол ховорхон сайн бүтээл. Хамгийн гол нь түүний харцнаас нь нүдээ салгаж чаддаггүй юм.Гэрээсээ ангид явахдаа ч харцы нь би ер мартдаггүй юм. Чих нь унжчихаад нээг их харамсалд дарагдсан, гуниг дүүрэн амьтан. Хөгширч туйлдаад "Энэ муу тугал минь хар нялхаараа, надаас хойш яана даа" хэмээн зовсон уу?

      Эсвэл "Муухай хар хулааныгээ, ус олдохгүй би хатаж үхэх гэж байхад үр минь яаж тэснэ дээ" гэж бодон, тамир нь тасрах шахсан тугалаа өрөвдөн арга ядахдаа, худлаа л "Алив яваарай хичээгээрэй хонгор минь, одоохон усны бараа харна, үнэртээд байна шүү үр минь" гэж шивнэж яваа нь, халаглах нь мэдрэгддэг юм. Нүд нь жигтэй гунигтай, бүр өрөвдмөөр. Сэтгэлийн өрөвдөх галыг бадраагаад хаячихдаг, орчлонгийн үнэнг зүрхэнд гүн шивнээд өгчихдөг, энэ шаазан зааныг лавтайяа эх хүн бүтээсэн гэж би итгэдэг. Бүсгүй хүнээс л, эх хүнээс л ийм эмзэг сэтгэл гарч, эх хүн л түүнээ бүтээлдээ шингээж, ганцхан эх хүн л хүмүүст энхэрхүйг түгээж чадна биш үү. Тийм ээ. эх хүн л...

Ред: Үүлэн зан сарнин цэлэмтэл
Үглэдгийг тань хүртэл санахымаа
Ээжээ.
Таныг үглэхэд
Үдсэн үйлийн алдаа тодорч
Үлдээх лайны тоо цөөрч
Дуу сайхан ээжийн маань үглээд л
Дундгүй байдаг юм аа.
Миний амьдрал...
- Энд хөгжим тодроод дуусна -

      Ред: Сайн-Өлзийгөөс асууж, эрэмгийн билэгдэл саарал азрагыг дэргэдээ авчирсан юм. Тэгэхэд Цогзолаа хэлж байсаан. "Би үүнийг эмэгтэй хүн бүтээсэн гэж боддог. Та тэр нүдийг нь хар даа" гэж. Нээрээ тийм юм байна. Ямар зөөлөн харц вэ? Би цоройн тэмүүлэх хүч, солбисон чихийг нь хараад эр чадал, цог залийг амталсан болохоос энхрэхүйн урсгалыг нь мэдрээгүй байж. Нэгэн бүлийн тэргүүн унага,даага,үрээ, байдас, гүү, морьд нөмөр нөөлгөнд нь багтсан бүхнээ хэн нэгнээс хамгаалан ухасхийж байгаа байхаа. Эсвэл өглөө нарнаар гарсан өөрийг нь дуурайсан эр унага, үдэш одод түгэх цагаар ижил олон сүрэгтэйгээ тонгочин тогтлохыг хараад омогшсон биз ээ. Гэхдээ харц нь, харц нь ямар зөөлөн юм. Зүс нь ч бас зөөлөн саарал. Нээрэн бүсгүй хүн, эх хүн л бүтээсэн байж таарлаа. Эрэгтэй барималч бол асаж, дүрэлзэж, очтсон нүдтэйгээр, цусан зээрд зүстэйгээр урлах байсан даа. Эх хүн гэдэг ийм уяхан, ийм зөөлөн. Зөөлөн сэтгэл, зөөлөн гараар амилсан ийм бүтээл л мөнхөрмүй.

      Ред: Гэргийн минь харц ямар зөөлөн, дулаан билээ.Охидын минь харцнаас ямар энхрий, бүлээн урсгал мэлмэрч байдаг билээ... Зөөлхний туйл цав цагаан тэргүүнтэй ижийхээ намайг алсад мордуулах болгондоо чийгтэн хоцордог хайрын булаг харцыг нь бодож сууна. Хайр, хүндлэл, ачлал, зэмлэл алив нандин бүхэн багтсан ижийнхээ тухай бодлоо харин хэнд ч дэлгэхгүй.. Хамгийн эрхэм зүйлээ хүнтэй хуваалцана гэж үү? Тэгээд ч ижийнхээ тухай бичихээр үг хүрдэггүй юм... Орчлонд найрагчийн заяанд төрүүлсэн ижийгээ бодохоор бичихгүй байж болдоггүй юм. Үг шидтэй, үг бүхнийг илэрхийлдэг гэлээ ч "Үг дутах юм" гэж байдаг юм билээ.

      Нэвт: "Наран тойрог" нэвтрүүлгийн дөрөв дэх дугаараар нийтлэл сонсголоо. Бэлтгэж хөтөлсөн Цэрэнжамцын Дашдамба, Нэвтрүүлэгч