Уйгагүй хүчин чармайлтаар бий болсон Хятадын гайхамшиг

     Дэлхийн эдийн засаг хямралын цохилтод ноцтой өртсөн нөхцөл байдалд, энэ оны эхний хагас жилд Хятадын эдийн засаг мөн 7.1 хувийн өсөлтийн хурдаа хэвээр байлгаж чадсан явдал нь Хятадын бас нэгэн гайхамшиг боллоо. Ингэснээр Хятад улс нь дэлхийн эдийн засгийн 10 хүчирхэг орны дотор сүүлийн хэдэн сард өсөлтийн эрчээ сэргээж чадсан цорын ганц орон болсон байна. Хятад улс дэлхийн бусад орныг туслан эдийн засгийн хямралаас гаргаж болно гэж мэргэжилтнүүд үзэж байна.

     Хэрэг дээрээ өнгөрсөн 60 жилд Хятадын хөгжлийн гайхамшиг тасралтгүй бий болсон юм. 1949 онд БНХАУ байгуулагдах үеийн үед авахын тамтаггүй хоцрогдонгуй байдлаас эдийн засгийн нийт хэмжээгээрээ дэлхийн гуравдугаарт орж, ард түмний амьдрал ерөнхийдөө чинээлэг төвшин зүг ахиж байгаа, авто машин үйлдвэрлэж чадахгүй байснаас өнөө сансрын уудамд аялсан, ядуу хоцрогдонгуй хөдөө аж ахуйн орон байснаас "дэлхийн үйлдвэр" болсон, хаагдаж боогдож байсан шинэ төр засаг байснаас нээлттэй, "хариуцлагатай том орон" болж, олон улсын үйл хэрэгт хал үүрэг гүйцэтгэх болсон зэрэг бол шинэ Хятад улс байгуулагдсан 60 жилийн турших нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн ололт амжилт -- хөгжлийн гайхамшиг юм.

     Мэдээж, Хятадын амжилт нь өөртөө тохирсон хөгжлийн зөв замаа сонгосон, тухайлбал хүмүүсийн ярьдаг "Хятадын зам"-аар замнасанд байгаа юм. Гэвч 60 жилийн хөгжлийн түүхээ эргэн санахад Хятадын олсон ийм асар их ололт амжилт нь зөвхөн "Хятадын зам"-аар замнасанд л байгаа биш, харин "Хятадын үзэл санаа", ялангуяа хүндрэл бэрхшээлээс хайхгүй шантаршгүй зоригт байгаа юм, энэ бол Хятадын мянган бэрхшээл түмэн бартааг даван туулсан дотоод хөдөлгөх хүч, үндэстний үзэл санаа байгаа юм.

     1949 оны 10-р сарын 1-ний өдөр шинэ Хятад улс байгуулагдах үед улс орон олон жилийн дайн дажинд эдийн засаг туйлын ихээр хохирон сүйдэж, дэлхийн хамгийн ядуу хоцрогдонгуй орны нэг болоод байсан юм. Эдгээр бэрхшээлээр л зогсоогүй, шинэ засгийн газар нь мөн Америк тэргүүтэй барууны орнуудын дайсагнал, хаалтад учирсан байжээ.

     Гэвч Хятадын үндэстнүүд ерөөс тэсвэр зориг, шантаршгүй тэмцэх үзэл санаатай болохоор хүндрэл бэрхшээл улам ихтэй байх тусмаа улам эрэлхэг баатарлаг байдаг. Хаалтын өмнө Хятад улс нугараагүй, улс төрийн талаар баатарлагаар тэмцэж, барууны орнуудын унагаан нураах гэсэн хуйвалдааныг сүйрүүлж, эдийн засгийн талаар өөрийн хүчиндээ түшиглэн тэсвэр хатуужилтай чармайж, богинохон 3 жилийн хугацаанд улс ардын аж ахуйгаа сэргээж чадсан байна. 1953 оноос хэрэгжүүлсэн нэгдүгээр 5 жилийн хөгжлийн төлөвлөгөө нь нэн ч Хятадын эдийн засаг нийгмийн хөгжилд шинэ эрэн үеийг нээсэн билээ. Өнөө Хятад улс 11-р 5 жилийн хөгжлийн төлөвлөгөөний хугацаандаа явж байна.

     Шинэ Хятад улс шантаршгүй чармайх үзэл санаагаа үргэлжлэн бадруулж, хүндрэл бэрхшээлтэй нөхцөл байдалд 1964 онд анхны атомын бөмбөгөө амжилттай дэлбэлүүлж,1967 онд анхны устөрөгчийн бөмбөгөө амжилттай туршив. 1970 онд дэлхийн бөмбөрцгийн анхны хиймэл дагуулаа амжилттай хөөргөөв.

     Хятадын ерөнхий хүчин чадал дээшлэхийн хирээр барууны орнуудын Хятадын эсрэг улс төрийн хаалт эвдэгдэв. 1971 онд Хятад улс НҮБ-дахь хууль ёсны суудлаа сэргээв. 1972 онд Хятад, Япон албан ёсоор дипломат харилцаа тогтоов. Мөн онд Америкийн ерөнхийлөгч Ричард Никсон Хятадад айлчилснаар Хятад, Америкийн харилцаа аажмаар хэвийн боллоо.

     60 жилийн хөгжлөөр Хятадын дотоодын үйлдвэрлэлийн нийт бүтээгдэхүүн 1950 онд 68 тэрбум 300 сая гаруй юань байснаас 2008 онд 30 триллион юаниас давсан байна. Хүн тутмын орлого 1950 онд 77 юань байснаас 2008 онд нэмэгдээд 15 мянга 100 юаньд хүрчээ.

     Шантаршгүй чармайх үзэл санаа бол Хятадын үндэстнүүдийн үзэл санаа, хүчин чадлын эх үүсвэр юм. Ийм үзэл сана байснаас Хятад улс сая дэлхий нийтийн анхаарлыг татсан "Хятадын гайхамшиг"-ийг бүтээж чадсан юм. \Рэнчинсоо орчуулав\