МУ-ын Боловсролын ухааны доктор (Ph.D),  Хүмүүнлэгийн Ухааны Их Сургуулийн багш, Хятад судлаач Т.Чулуун-Эрдэнэ

Оршил

2022 оны 3 сарын 31 өдөр Хятадын Сангийн яам, Төрийн Зөвлөлийн Хөгжлийн Судалгааны Төв болон Дэлхий Банкны хамтарсан судалгааны үр дүн болох “Хятад улс ядуурлыг бууруулсан 40 жил: Хөдөлгөгч хүч, ач холбогдол хийгээд цаашдын бодлого чиглэл” (Forty Years of Poverty Reduction in China: Driving Forces, Reference Significance and Future Policy Directions) тайланг олон нийтэд зарлав. Тус тайланд өгүүлснээр Дэлхийн Банкнаас тогтоосон нэг хүний өдрийн 1,9 ам долларын стандартаар Хятадын ядуу хүн амын тоо өнгөрсөн 40 жилийн хугацаанд 800 орчим саяаар багасч, энэ нь дэлхийн нийт ядуурлаас ангижрсан хүн амын 75%-ийг эзэлж буй. Нэмж сонирхуулахад 1990 оноос хойш өнөөг хүртэл дэлхий дээр бараг 1 тэрбум хүн үнэмлэхүй буюу туйлын ядуурлаас ангижрсан аж. Ийнхүү Хятад улс дэлхий дээр хамгийн олон хүн амыг ядуурлаас ангижруулж, НҮБ-ын Мянганы Хөгжлийн Зорилтыг бусдаас түрүүлэн биелүүлсэн улс болов.

МУ-д сүүлийн жилүүдэд ядуу иргэдийн тоо улам нэмэгдэж байна. МУ-ын ҮСХ-оос  2020 онд Монголын ядуу иргэд хүн амын 27.8% эзэлж байна гэсэн мэдээлэл хийсэн ч энэ тоо бодит байдал дээр их байх магадлалтай. Зэргэлдээ хөрш орны ядуурлыг бууруулж чадсан гайхам амжилт байхад бид тэрхүү туршлагаас нь шууд авахыг нь авч, нутагшуулахыг нь нутагшуулж авахад болохгүй гэх газаргүй. Өнөөдөр дэлхийн олон орны эрдэмтэн судлаачид энэ талаар судалж, бичиж түгээсээр байна.

Тиймээс энэ нийтлэлдээ Хятад улсын ядуурлыг бууруулахад авч хэрэгжүүлсэн бодлого, амжилтаа бататгахын тулд цаашид авах арга хэмжээний талаар өгүүлнэ. 

Нэг. Хятад улс ядуурлыг бууруулахад авч хэрэгжүүлсэн бодлого

1. Ядуурлыг бууруулахад ашигласан бодлогын үндсэн хоёр багана

Дээр дурдсан тайлан [1] -д Хятад улс ядуурлыг бууруулах чиглэлд хоёр үндсэн бодлого авч хэрэгжүүлжээ. Нэгд, ядуу иргэдээ эдийн засгийн шинэ боломжоор хангаж, дундаж орлогын түвшинг тасралтгүй нэмэгдүүлэх өргөн хүрээний эдийн засгийн шинэчлэлтийг хийсэн. Үүнд: хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэн, аж үйлдвэржүүлж, хотжилт ба хөдөөгийн хүн амын шилжилтийг  эрэмбэ дараатайгаар явуулж, дэд бүтцийн үүргийг өндөржүүлэв. Мөн Засгийн газар дэд бүтцэд их хэмжээний хөрөнгө оруулсан нь хөдөөгийн бүс нутгийн үйлдвэрлэл, амьдрах нөхцлийг сайжруулж, хот–хөдөө-экспортын зах зээлийг харилцан холбож, харилцан нэвтрэлцэхэд томоохон үүд хаалгыг нээж өгчээ. Хоёрт. эзнээ олсон, зорилтот шинжтэй ядуусыг дэмжих, урт хугацааны ядуурлаас ангижруулах бодлого авч хэрэгжүүлсэн. Үүнд юуны өмнө газар зүйн хувьд алслагдмал, тааламжгүй бүс нутагт орших, хөгжлийн төрөл бүрийн боломжийг хүртэж чаддаггүй ядуу буурай бүс нутгийг эхэлж онилон хараалж, дараа нь сонгосон ядуу иргэддээ чиглэсэн оновчтой туслан дэмжих арга хэмжээ авчээ. Үүний зэрэгцээ боловсролд анхаарах, гадагш чиглэсэн шинжтэй хөгжлийг хөхиүлэн дэмжих, дэд бүтцэд ихээр хөрөнгө оруулах, зах зээлийн өрсөлдөөнд туслах бүтцийн шинжтэй бодлого авч хэрэгжүүлсэн байна [2].

2. Ядуучуудыг оновчтой дэмжих, ядуурлаас оновчтой ангижрах бодлого 

Хятадын Засгийн газар хөдөө тосгодын ядуусыг ядуурлаас ангижруулах явдлыг “дундаж чинээлэг нийгмийг иж бүрэн байгуулах зорилт”-ынхоо үндсэн шалгуур болгож, ядуучуудыг оновчтой дэмжих, ядуурлаас оновчтой ангижруулах арга хэмжээг хэрэгжүүлэх чиглэл баримталсан аж. 

Нэн ядуу буурай бүс нутгийг ядуурлаас ангижруулахдаа Намын Төв Хорооноос гаргасан нэгдсэн төлөвлөлтийн дагуу төвөөс төлөвлөж, муж ерөнхий хариуцлагыг хүлээж, хот, шянь(сум) гардан хэрэгжүүлэх удирдлагын тогтолцоог баримтлахаар зохион байгуулжээ. Өөрөөр хэлбэл нам, засаг захиргааны удирдлагууд ерөнхий хариуцлагыг үүрч, тухайлсан дэмжлэг (special poverty alleviation), үйлдвэрлэлийн салбарын дэмжлэг (sectoral poverty alleviation), нийгмийн дэмжлэг (social poverty alleviation) зэрэг олон талын хүчин, олон зүйлийн арга хэмжээг хослуулах зэргээр нарийн төлөвлөж хийсэн байна. 

Энэ хүрээнд ядуу өрхүүдийг нэгбүрчлэн тусгайлан бүртгэж, карт нээн, ядуусыг дэмжин туслах оновчтой төлөвлөгөө боловсруулж, төлөвлөгөөтэй холбоотой хэрэгжилтийн байдлыг сар бүр хянан шалгаж, карт хөтөлж, түүнээ цахимжуулан дээш мэдэгдэж, хамтдаа задлан шинжилж удирдан зохион байгуулах тун оновчтой арга хэрэглэжээ.  

Хятад улсын ядуусыг оновчтой дэмжих бодлого амжилттай хэрэгжсэн жишээ.
Хунань мужийн Шянши бүс нутгийн Шибадун тосгоны Лизи гацаа (Зураг: Шинхуа агентлаг)
Эх сурвалж: http://www.uschinapress.com/static/content/SH/2022-03-31/959147785821753344.html

3. “Хоёр зүйлд санаа үл зовох, гурван зүйлийг баталгаажуулах”стандарт

Хятад улс ядуурлыг бууруулахдаа “Хоёр зүйлд санаа үл зовох, гурван зүйлийг баталгаажуулах”стандартыг барьж ажиллав. “Хоёр зүйлд санаа үл зовох” гэдэг нь ядуу хүн амд хангалттай хоол хүнс, хувцас хэрэглэлээр хангах бодлогыг,харин “Гурван зүйлийг баталгаажуулах” гэдэг нь албан боловсрол, эрүүл мэндийн үндсэн үйлчилгээ, орон сууцны аюулгүй байдлын баталгааг хэлж буй. Энэ стандартыг хэрэгжүүлснээр 2020 гэхэд ядуу шянь(сумд)-нйи албан боловсролын хамрагдалт 94.8%-д хүрч, ядуу иргэдийн 99.9% –иас дээш нь эрүүл мэндийн үндсэн үйлчилгээгээр хангагдаж чаджээ. 

4. Ядуурлыг бууруулахад дижитал технологийн үүрэг

Ядуурлыг бууруулахад дижитал технологийн давуу талуудыг ихээр ашиглав.  Цахим дэлгүүр нь жижиг аж ахуйн нэгжүүдийн зах зээлд орох босгыг бууруулж, цаашлаад цахим худалдаа нь боловсруулалт, ложистик, сав баглаа боодол, үйлчилгээ зэрэг үе шат бүхий ажил эрхлэлтийг шинээр бий болгожээ. Өнөөдөр Хятадад нийт ажлын байрны 5%-ийг цахим худалдаа эзэлдэг [3].

Мөн Хятадад зайн сургалтыг өргөн хэмжээнд явуулж, ядуу буурай хөдөөгийн бүс нутагт интернетийн сүлжээг бий болгон, мөн алсын зайнаас анагаан эмчлэх, цахим худалдааг амьдралд бүрэн хэрэгжүүлэн үнэмлэхүй ядуурлыг бууруулсан аж. Жишээ нь 2020 он хүртэл Алибаба платформ дээр ядуу сумдын бараа бүтээгдэхүүний мөнгөн дүн 200 сая юанаас хэдийн давжээ. 2015 оны 4 сараас 2017 оны 3 сар хүртэл нийт 765 урьдны ядуу сумдын 1,12 сая хүн Таобао-ийн боловсролын 559 онлайн хичээлийн хөтөлбөрт хамрагдсан байна [4].

Хоёр. Хятад улс ядуурлыг бууруулсан туршлагаа бататган, цаашид авах арга хэмжээ 

Ядуурлаас ангижрсан тэмцлийнхээ үр дүнг илүү бататгах үүднээс хот хөдөөгийн хөгжлийн тэнцвэргүй байдлыг багасгах, орлогын тэгш бус байдал болон эдийн засгийн тэгш бус боломжийн асуудлыг шийдвэрлэх, хөдөөг сэргээн хөгжүүлэх ажлыг сайтар явуулах ёстой [5]  гэж Хятадын Засгийн газар үзэж буй. Тодруулбал туйлын ядуу гэсэн ангиллаас хасагдсан иргэдийг дахин ядуурахаас сэргийлж, ядуурах эрсдэлтэй бүлгийг тодорхойлж, ядуурлаас ангижрсан гэх тэр өдрөөс эхэлж цаашид 5 жилийг шилжилтийн жил хэмээн тодорхойлоод, хөдөө тосгонд очиж ажиллах ажлын багийг үргэлжлүүлэн илгээн томилох аж.

1. Хөдөөг сэргээн хөгжүүлэх бодлого

Өнөөдөр Хятадын нийт хүн амын 36.1% буюу барагцаагаар 509 гаруй сая хүн хөдөө тосгонд амьдарч байна. Хятадын удирдлага тус улсыг орчин үеийн хүчирхэг гүрэн болгон хөгжүүлэхэд хөдөө тосгодод хөгжлийн гацаа их оршиж байна гэж үзээд, ХКН-ын XIX их хурлаар хөдөөг сэргээн хөгжүүлэх бодлогын талаар анхлан дэвшүүлжээ. Тус их хурлаар хөдөө аж ахуй, хөдөө тосгон, тариачны асуудал (三农问题) –ыг намын ажлын чухлын чухал байр сууринд тавих ёстой [6]  гэж онцлов. Хөдөөг сэргээн хөгжүүлэх бодлого гэдгийг энгийнээр тайлбарлавал хөдөө аж ахуйг цэцэглэн хөгжсөн үйлдвэрлэл болгож, газар тариалан эрхлэлтийг хамгийн сэтгэл татам мэргэжил болгон, хөдөө тосгоныг амар амгалан амьдарч аж төрөх нутаг болгох төлөвлөгөө юм.

2013 онд Хятадын хот суурин газрын иргэдийн нэг хүнд ногдох ашиглах боломжтой орлого 26467 юань, харин хөдөөгийн иргэдийн хувьд 9430 юань буюу хотын иргэдийн 35.6% эзэлж байв. Харин 2020 он гэхэд хотын иргэдийн нэг хүнд ногдох ашиглах боломжтой орлого 66%-иар нэмэгдэж, 43834 юань болсон бол хөдөөгийн иргэдийн орлогын өсөлт  илүү хурдан буюу 80%-ийн өсөлтийг хангаж, 17131 юань болсон байна [7]. Энэ бүгдээс харахад хот, хөдөөгийн зөрүү аажмаар багасч байгаа дүр төрхтэй харагдаж байна. 

Хөдөөг хөгжүүлэхдээ орон нутагт өөрийн онцлогтой аж ахуй, соёлд тулгуурлан хөгжих боломжийг өгч, уян хатан хөгжлийн бодлого авч хэрэгжүүлж чаджээ. Жишээ нь Мяо зураг бол Мяо үндэстний амьралын хэв маягийг илэрхийлэгч, үндэстний зан заншил соёлын нэг төрлийн хэлбэр юм. Сүүлийн жилүүдэд Гүйжоу мужийн Лунли шянь(сум) нь Мяо зургийн үйлдвэрлэлийг ихээхэн хөгжүүлж, тус үндэстэн өөрсдийн үндэсний энэ  зургийн урлагаар зах зээлд нэвтэрч, соёлоо түгээн дэлгэрүүлж, хөдөөгийн хөгжлийг урагшлуулах ажлын шилдэг, сайн жишээ болоод байгаа аж.  

2022 оны 3 сарын 19 өдөр. Лунли шянь(сум)-ний Шима тосгоны иргэд мяо зураг зурж байгаа нь.
Эх сурвалж: https://www.sohu.com/a/536162802_117159

2. Хотжилтын үйл явцыг түргэтгэх

Өөрчлөлт шинэчлэлт нээлттэй бодлого хэрэгжиж эхлэх үед хотжилт дөнгөж 20%-тай байсан бол 2017 онд 60%-ийг давж, хотжих үйл явц эрч хүчээ авчээ. 2001 онд хот суурин газрын хүн ам 37.66%,  2011 онд 50%-ийг болсноор хотын оршин суугчид анх удаагаа хөдөө тосгоны хүн амаас давав. Харин 2021 оны байдлаар хотын хүн ам 900 гаруй сая болж, хотжилт 63.89% хүрсан байна [8]. 

Эдүгээ хөдөөнөөс хотод 300 сая орчим тариачин ирж ажилладаг ба тэд тогтвортой ажлын байр, эрүүл мэнд, төрөл бүрийн нийгмийн даатгал, боловсрол хүртэх боломжоор хязгаарлагдмал, мөн хотын орон сууцны үнэ асар өндөр тул урт хугацаанд хотод оршин суух аргагүй байдаг аж. Тиймээс Хятадын Засгийн газар 2022 оны 3 сард “2022 оны шинэ маягийн хотжилт ба хот хөдөөг нэгдэлтэйгээр хөгжүүлэх чухал үүрэг даалгавар”-ыг дэвшүүлэн, хотод шилжиж ирэх хүн ам хот суурин газарт төвлөрөн өрх гэрээ бий болгох явдлыг дэмжих бодлогыг түргэтгэж [9], цаашид хөдөө тосгодоос хот суурин газарт тогтвортой ажил эрхлэх, амьдрах боломжоор хангах, ингэснээр хөдөлмөрийн нийлүүлэлтийг тогтворжуулж нэмэгдүүлэх, үл хөдлөх хөрөнгийн зэрэг хэрэглээг өргөжүүлж, цаашлаад хот хөдөөгийн ялгааг арилгаж, хот хөдөөг хосолмол бүтэцтэй болгон, хөдөө аж ахуйг өөрчлөн шинэчлэх үндсэн бодлогыг явуулж байна. 

3. Хамтдаа чинээлэгжих зорилт 

Хөгжлийн тэнцвэргүй, бүрэн бус байдал, баян ядуугийн ялгавар улам өргөжин тэлж байгаа асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд сүүлийн жилүүдэд ХКН “хамтдаа чинээлэгжих” улс төрийн хүсэл эрмэлзлийг илүүтэй товойлгон, өндөр байр сууринд тавих болов. Ши Жиньпин даргын хэлсэнчлэн өнөөдрөөс хойшхи 30 жилд /2050 он хүртэл/ Хятад улс эдийн засгийн бүтээн байгуулалт болон хамтдаа чинээлэгжих явдлыг гол цөм болгож, бүх чадлаараа эдийн засгийг хөгжүүлэхийн зэрэгцээ бүх ард түмнийг хамтдад нь чинээлэгжүүлэхээр чармайн ажиллахаа мэдэгдсэн. Хамтдаа чинээлэгжих зорилтыг  өөрчлөлт шинэчлэлт, нээлттэй бодлого хэрэгжиж эхлэх үед анхлан Дэн Шяопин дэвшүүлсэн. Харин Зян Зэмин, Ху Жиньтао хоёроор дамжин 40 жилийн хөгжлийг туулж, Ши Жиньпин-гийн үе ирэхэд хамтдаа чинээлэгжих ажлыг эхлүүлэхэд нөхцөл ийнхүү бүрджээ гэж үзэж байна. Энэ бүгдээс хамтдаа чинээлэгжих явдал нь ХКН-ын урт хугацааны зорилт гэдэг нь харагдана. Энэ талаар дараагийн нийтлэлд дэлгэрэнгүй өгүүлэх болно. 

Дүгнэлт

Хятад улсын ядуурлыг бууруулсан хурд тодорхой хэмжээнд тус улсын эдийн засгийн өсөлтийн үйл явцыг илэрхийлж байна. Нэг үгээр хэлбэл Хятад улсын ядуурлыг бууруулсан түүх бол тус улсын эдийн засгийн хөгжлийн түүх гэж болно. 

Дүгнэвээс эдийн засгийн хурдацтай өсөлт нь Хятад улсын ядуурлыг бууруулах үндсэн материалаг нөхцлийг бүрдүүлж, үр дүнтэй засаглал нь ядуурлыг бууруулах үйл явцыг хурдасгаж, харин нийгмийн олон шатлалт баталгааны тогтолцоо нь ядуу ангиллаас мултарсан иргэдийг буцаж ядуурах эрсдлээс хамгаалж байна. Мэдээж Хятад улс ядууралтай маш амжилттай тэмцэж чадаж байгаа нь Дэн Шяопин удирдагчийнхаа эхлүүлсэн өөрчлөлт шинэчлэлт, нээлттэй бодлогыг урт хугацаанд, тууштай, нэгдсэн удирдлагын доор гүйцэтгэн хэрэгжүүлж байгаатай нягт холбоотой. 

Хөрш орны туршлага бидэнд аливаа нэгэн улс орон хөгжлийг амжилттай хэрэгжүүлэхийн тулд юуны өмнө шийдвэр гаргах чадвар бүхий нэгдсэн удирдлагатай, хууль болон бодлогын сайн залгамж холбоотой, хуулийг чандлан хэрэгжүүлдэг, засгийн газрын алба яамд, хувийн хэвшил хоорондын түншлэлийг сайтар бэхжүүлсэн байх зэрэг үндсэн нөхцлийг бүрдүүлсэн байх шаардлагатайг харуулж байна.

Ашигласан эх сурвалж:

[1]《中国减贫四十年：驱动力量、借鉴意义和未来政策方向》报告发布

http://www.china-cer.com.cn/guwen/2022040217613.html

[2] 联合研究报告：8亿人摆脱贫困的中国经验 https://www.drc.gov.cn/DocView.aspx?chnid=381&leafid=1346&docid=2905200

[3] 中经评论：促进产业转型升级 掌握发展主动权http://views.ce.cn/view/ent/202204/20/t20220420_37512590.shtml

[4] 《中国减贫四十年》研究报告：中国超5%就业岗位来自电商 http://www.chinanews.com.cn/cj/2022/04-02/9718433.shtml

[5]人民财评：中国减贫成就彪炳人类史册https://www.xuancheng.gov.cn/News/show/1354001.html

[6]乡村振兴重大政策解读https://m.21jingji.com/article/20220413/herald/c611011aeecf9551b1f75f413947fc9f.html

 [7] 客座評論：中國如何實現共富，而不是共窮 https://today.line.me/tw/v2/article/KxaO5n

[8] http://www.news.cn/video/sjxw/2021-08/05/c_1211316706.htm

[9]新型城镇化今年的任务举措（经济新方位）http://finance.people.com.cn/n1/2022/0322/c1004-32380355.html