Жангар хийгээд жангарчид...

     Сурв: За тэгвэл Халимаг хүү Цэцэн юу хэлмээр байна даа?

     Цэцэн: Би Жангарч биш л дээ. Гэхдээ манай Халимагт халимаг хэлний гимнази байдаг. Тэнд "Аман үгийн зоорь" хичээл ордог юм. Тэр аман үгийн зоорь хичээл дээр Халимагийн тууль, аман зохиол, үлгэр, цэцэн үг, түүх, ёс заншил заадаг. Түүний нэг нь Жангарын тууль юм. Ингээд би Жангарын туулийн Бумбын орны магтаал хэсгээс нэг тасархайг хэлж сонирхуулсу.

Үхэл үгүй мөнхийн орон
Үргэлжийн хорин таван насны дүрээр
Өвөл үгүй хаврын хэвээр
Зун үгүй намрын хэвээр
Даарах хүйтэн үгүй
Халах халуун үгүй
Сэр сэр салхитай
Бур бур бороотой
Бумбын орон

     РЕД: Монгол газраа тууль нь Ойрод буюу Баруун Монголд илүү дэлгэрчээ. Тиймээс ч Баруун Монголчууд тууль хайлах талаараа алдартай. Тэд жирийн байдлаар аялгуулан дуулах, шүлэглэн хэлэхээс хайлах нь илүү элбэг. Хайлах гэдэг нь дуулахаас эрс ялгаатай, нэг үгээр хөөмийлөхтэй утга дүйж очно гэсэн үг. Тууль хайлахад аргил хоолой шаарддаг байсан шиг. Судалгаанаас үзвэл Баруун Монголын алдарт туульчид аргил хоолойтой байжээ.

     Баруун Монголын баатарлаг туулиас Жангарын тууль нь Халимаг болоод Хятадын баруун хэсэгт илүү их түгэн дэлгэрчээ. Энэ нутагт аялгуулан хайлахаас гадна шүлэглэн хэлэх хэлбэр нь элбэг юм. 80-аад оны эхээр Шинжааны зохиолч, тууль судлаач Хоо Бадай гэдэг хүн хэсэг эрдэмтэн судлаачдын хамт Шинжаан нутгаар явж 100 гаруй Жангарчидтай уулзаж, тэдний амнаас Жангарын туулийн хэдэн арван бүлгийг буулгаж авчээ. Хэдэн жилийн дараа энэхүү судалгааны ажил дээр үндэслэн тод үсгээр З боть ном хэвлэн гаргасан нь Жангар судлалд маш том өв соёл болон үлджээ. Мөн Жангарын туулийг уйгаржин монгол бичгээр 2 боть ном хэвлэн гаргасан байна. Хэлбэр хийцийн хувьд нэн сонирхолтой юм.