| |
Y
дан шань уул бол хятадын бомбын шашны
нэрт уул юм. Эрт дээр vед “Тай хэ шань”
гэсэн нэртэй байсан эл уулыг уламжлал
ярианд эртний Сюань v ﹙бас
Цзэнь v гэдэг, энэ vнэн эртэм гэсэн
vг юм﹚хэмээх
хvний сахиулсны рид шидийг олсон газар
гэдэг бєгєєд бас “vнэн эрдэмгvй
боловос энд саатан тогтож vл чадмой”
хэмээдгийн учир эл уулыг “Y дан” гэж
нэрлэсэн гэлцдэг байна. Дэнд дэхь
нь єндєр сvрлэг уул хайрхан, эгц
шовх хат цохио, ягч сахлаг ой тайгатай,
гол горхи угалзлан урссан, байгалийн
vзэмж тєгєс бvрдсэн сайхан нутаг
болох бєгєєд гоё гоё байшин
барилга олон байдаг учраас тэнд дэхийг
бас “таван газарт нэг сvм, арван газарт
нэг ордтой, улаан хана ногоон дээвэрт
байшин барилгатай ариун орон” гэдэг
билээ. Y дан шань уулан дээр Тан улсын
цзэнь гуаний онуудаас эхлэн байшин
барилга бариж байгуулсан бєгєєд
Гv цзюнь Жэv хотоос Тянь чжv фэн оргил
хvртлэх дал гаруй километр газарт
Юань, Мин, Чин улсын vед бариж байгуулсан
хэдэн аван цогцолбор барилга байдаг.
Тvvнд найман орд, хоёр сvм, гучин зургаан
дуган, далан хоёр хадан сvм, гучин есєн
гvvр, арван хоёр сvvдрэвч бvхий нийт
сая зургаан зуун мянган кабидрат метр
талбайтай гучин гурван цогцолбор
барилга багтдаг юм. Энэхvv урлагийн
єндєр тєвшин бvхий асар том
барилгуудын зарим нь уулны орой, зарим
нь хадны хажуу, бас зарим нь уулны
бэл, хавчил, агуй зэрэг газруудад баригдаж,
газрын байц онцлогтой эвлэг сайхан
зохицон нийлж, “аршийн орон хас харшийн”
байдал тєрхийг тєгєс бvрдvvлж,
хятадын эртний уран барилгын содон
гайхамшигт бvтээлvvдийн vзмэр мэт байдаг
болохоор хvмvvс тvvнийг маш их сонирходог
байна.
Y
дан шань ууланд Мин улсын эхний vед
тєлєвшин бvрдсэн барилгын систем
нь одоод хvрч иртэл vндсэндээ хэвээр
хадаглагдаж ирсэн бєгєєд
тvvнд голцуу Цзинь дянь ﹙алтан
дээвэрт гэсэн vг﹚дуган,
Тай хэ, Нань Цзао, Цзы сяо, Y лун, Юй
цзэнь, Юй сюйн зургаан орд, Фv цзэнь,
Юань хэгийн хоёр сvм, Мо цзэнь цзин
худаг, Сюань юе мэнь хаалга зэрэг бий.
Цзинь дянь дуган бол одоод хvртэл хадаглагдаж
байгаа хятадын эртний хvрэл хийцтэй
хамгийн том цогцолбор барилга юм.
Мин улсын Юн лэгийн арван дєрєвдvгээр
онд ﹙1416
он﹚далайн
тєвшнєєс 1612 метрт єргєгдсєн
Тянь чжv оргил дээр баригдсан таван
метр тавин дєрвєн сантиметр
єндєр, дєрвєн метр тєчин
сантиметр єргєнтэй энэхvv барилга
бол бvхэлдээ хvрлээр
цутгаж алтаар єнгєлсєн материалыг
угсарч хийсэн бvтэцтэй байдаг бєгєєд
ан завсарыг нь салхи нэвтэрэхгvй болтол
нягт гагнан бэхлэж, саравчнаас нь
жаран найман жижиг хонх дvvжлэн, тvvний
vзvvр болгон дээр нь амьд дvрслэг гуулин
амьтан суурилуулсан байдаг. Yvнээс
гадна бас саравчны онь болон адар
дээр нь зvйл бvрийн хээ зураг зэргийг
урлан сийлсэн буюу зурсан байдаг билээ.
Дугангийн голд нь Цзэнь v эзнийг тахиж,
зvvн баруун талд нь алтан хєвгvvд
хас охидыг гарлан зогсоосон байдаг.
Цзинь дянь дуган нь хамгийн сайн цахилган
дамжуулагч мамериалаар бvтсэн учраас
таван зуу гаруй жилийн турш олон удаагийн
аянга цахилганд дайрагдсан боловч
одоод хvрч иртэл єнгє тєрхєє
алдаагvйгээр гэрэл татсан хэвээр байгаараа
дэлхийд хосгvй гайхамшигт барилга
болсон юм. Уламжлал ярианд Фv цзэнь
сvмийг Цзэнь vгийн бясалгал хийж номын
ёсныг олсон газар гэдэг байна. Цзv
ши дянь буюу дээд багшийн дуган, Хуан
цзин тан буюу хааны судрын танхим,
v цэн лэv буюу таван давхар байшин зэрэг
барилгууд нь уг сvмийн гол барилга
болно. Тvvний дотор Y цэн лэv нь “нэг
тулгуур арван хоёр нуруу” бvхий сонирхолдой
барилга юм. Мин улсын Юн лэгийн арван
нэгдvгээр онд ﹙1413
он﹚байгуулагдсан
Цзы сяо ордны хаалганы гаднахь чулуун
шатны хоёр талд нь тус бvр хоёр тавартай
жижиг байшин байдаг бєгєєд
тvvний дотор нь бас тус бvр нэг чулуун
хєшєє босгож, хєшєєний
дээр нь Y дан шань уулны сvм хийд орд
дуган болон бомбын шашны vйл ажиллагааг
хамгаалах тухай Мин улсын Чэн цзv хаан
Чжv дигийн зарлиг соёрхолын бичгийг |
|
